صفت ديگر كه متكلم اثبات نموده ردّ شود اين نيز غلط است. زيرا اثبات مخاطب دلالت بر انتفاء چيزى ندارد. فقط آنچه از مخاطب فهميده ميشود اثبات است. و اگر چيزى را بخواهد نفى كند بايد تصريح نمايد مثلا بگويد «ما زيد الّا قاعد» سپس متكلم در مقام ردّ او ميگويد: «ما زيد الّا شاعر». پس نتيجه اين شد: شرط قصر قلب اينست كه مخاطب معتقد باشد عكس آنچه را كه متكلم ميگويد چه بين دو وصف تنافى باشد يا نه و آنچه را مصنف از تنافى بيان كرده درست نيست.

[عبارات و طرق قصر]

و للقصر طرق: بعد از آنكه از انواع حصر فراغت يافتيم بايد بدانيم بوسيله چه عباراتى ميتوان حصر نمود. آنچه در اين مقام گفته شده چهار راه است. ولى در بابهاى قبل راههاى ديگرى نيز بيان شده بود مانند ضمير فصل و معرفه آوردن مسند يا مسنداليه به ال جنس- و تقديم ما هو حقّه التأخير.

فالاربعة المذكورة: يكى از چهار راه حصر كه در اين باب بيان ميشود. عطف بوسيله «لا» و بل است. مانند «زيد شاعر لا كاتب» و «ما زيد كاتبا بل شاعر».

فان قلت: معترض ميگويد: بعقيده مصنف مى‌بايست در قصر قلب بين دو وصف تنافى باشد پس هرگاه يك صفت اثبات شود. صفت ديگر نفى خواهد شد. و احتياج به آنكه ما اثبات يك وصف و نفى غير آن را بنمائيم نيست.

قلت: جواب اينست كه ما بوسيله عطف و اثبات يك وصف و نفى غير آن دو چيز را مى‌فهمانيم: 1- مخاطب معتقد به عكس صفت بوده‌