را نفهمانده. بعد كه ميگوئيم آن مرد زيد است از ابهام خارج خواهد شد.

اذ لو اريد: در مثال «نعم» اگر قصد اطناب نبود گفته ميشد «نعم زيد» اگرچه اين كلام مطابق قواعد نيست. زيرا فاعل نعم يا بايد با الف و لام باشد يا مضاف به آنچه كه داراى الف و لام است يا ضميرى كه بوسيله تميز تفسير شده باشد. ولى ممكن است در متعارف اوساط اينگونه جمله‌اى گفته شود.

و فى هذا اشعار: نعم زيد مساوات دارد نه ايجاز. پس مصنف كه گفته اگر قصد اختصار شده بود، منظورش ترك اطناب است چنانكه شارح نيز تفسير نمود.

ضمنا مى‌فهماند كه اختصار نسبى است يعنى اگر كلامى نسبت به كلام مطنب اختصار داشت داراى مساوات است. و اگر نسبت بمساوات اختصار داشت موجز است.

و وجه حسنه: در باب نعم علاوه‌بر ايضاح بعد الابهام ابراز كلام در معرض اعتدال شده. از اينجهت كه هم داراى اطناب است و هم ايجاز بحذف مبتدا. پس حالت اعتدال در آن موجود است. حالتى بين اطناب و ايجاز يا حالتى كه هم داراى ايجاز و اطناب هردو است.

و ايهام الجمع بين المتنافيين: جمع بين متنافيين محال است. ولى بنظر آمدن آن بطورى كه ظاهر كلام جمع بين متنافيين باشد و درواقع چنين نشود محال نيست بلكه زيبا و مليح است. مانند آنكه كسى را چنان مدح نمائيم كه احتمال ذم نيز در آن باشد مانند