نام کتاب : آئين بلاغت: شرح مختصر المعانى نویسنده : شیرازی، احمد امین جلد : 1 صفحه : 158
و انّما قال: چرا مصنف
گفت عن التشخّص فى الخارج. شارح مىگويد مشخّصات دو قسمند: يك قسم مشخّصات
عقلىاند مانند فصولى كه ما در علم منطق خواندهايم چنانكه گفتهاند ناطق فصل
انسان و مشخّص اوست. قسم دوم مشخصات خارجى است و مصنف بقيد تشخّص خارج، تشخّص عقلى
را بيرون كرد و فهماند كه عقل تشخّصات خارجى را برميدارد نه تشخّصات ذهنى و عقلى
را.
و ههنا بحث: از ضمن شرح
تماثل ايرادى بنظر ميرسد و آن اينست كه اگر تماثل جامع باشد چرا خود سكاكى و
ديگران در مثال زيد كاتب و عمرو شاعر ميگويند بايد بين دو مسنداليه ارتباط و تناسب
باشد مانند آنكه نسبت بهم دشمن يا دوست باشند. برادر يا همسفر و امثال اين تناسبات
را دارا باشند.
و الجواب: شارح از
اين ايراد جواب ميدهد كه تماثل دو اصطلاح دارد: اصطلاح فلسفى و اصطلاح بيانى. در
اصطلاح اهل فلسفه تماثل همان بود كه معنى شد. ولى در اصطلاح بيانيّين عبارت است از
اينكه دو چيز در يك صفت مشترك باشند. مانند آنكه زيد و عمرو در وصف اخوّت مشترك
باشند. كه بواسطه آن وصف در نزد قوه مفكّره جمع شوند كه اين تعريف مخالف تماثل در
نزد فلاسفه هم نيست و بهمين دليل مصنف گفت فانّ العقل بتجريد المثلين كه هم رفع
ايراد كرده باشد و هم بفهماند كه تماثل در اينجا آن است كه بين مثلين گونهاى
اشتراك در وصف موجود باشد.
ولى در اين مقام استاد والامقام ما
حضرت حجة الحق محمد تقى اديب نيشابورى جواب ديگرى فرمودند: كه خلاصهاش اينست:
جامع
نام کتاب : آئين بلاغت: شرح مختصر المعانى نویسنده : شیرازی، احمد امین جلد : 1 صفحه : 158