دارد و بنا به تفسير دوم شامل همه اقسام برهان ميشود.

(1091) در اين قسم از مغالطه ماده و صورت قياس صحيح است و قياس نتيجه‌بخش ميباشد لكن نتيجه حقيقى غير از آن است كه در ظاهر تصور شده، بخلاف مصادره كه از اصل منتج نيست.

موارديكه غيرعلت بعلت مشتبه ميشود

(1092) چيزهائيكه علت واقعى براى وجود چيزى نيستند و علت تصور ميشوند، يا علت تصديق به حكم نميباشند و به جاى علت بكار ميروند بسيارند، و در حكمت الاشراق بسيارى از آنها ذكر شده است و چند مورديرا از آنجا نقل ميكنيم.

1- دو صفت كه در يك موصوف جمع شده‌اند يكى را علت ديگرى بدانند در صورتيكه هيچيك علت ديگرى نباشد

(1093) گاهى دو لازم كه در يك موضوع جمع شده‌اند يكى از آنها علت ديگرى تصور ميشود، يا آنكه هردو يك چيز بنظر ميآيند و يا يكى از آنها كه علت حكم نيست بجاى لازم ديگرى كه علت حكم است قرار داده ميشود؛ در صورتيكه مصاحبت آنها امرى اتفاقى بوده و هيچيك علت وجود ديگرى نميباشد، مانند خنده و نويسندگى كه در انسان بطور اتفاق جمع شده‌اند و بين آنها ملازمه حقيقى نيست، زيرا عقل در انفكاك آنها از يكديگر محال نمى‌يابد، بنابراين هرگاه گفته شود، كه انسان خندان است، و هرخندانى نويسنده است، و نتيجه حاصل گردد، كه انسان نويسنده است، غيرعلت بجاى علت قرار داده شده است.