در مصادره هيچيك از صغرى و كبرى دروغ نيست، و صورت قياس نيز صحيح است، ليكن از تركيب دو مقدمه نتيجه‌ايكه زايد و مغاير با دو مقدمه باشد حاصل نميگردد و در حقيقت مصادره بيش از يك مقدمه ندارد و مقدمه ديگر عين نتيجه است؛ باين جهت جزء اغلاط صورى قياس شمرده شده است.

4- وضع ما ليس بعلة مكان العلة

(1090) يكى از غلطهاى بزرگ برهان كه بواسطه تشابهات لفظى يا معنوى پيش مى‌آيد غيرعلت را علت تصور نمودن و بكار بردن بجاى علت است.

از مطالب شرح حكمت الاشراق‌ [1] و مثالهائيكه ديگران ذكر كرده‌اند برمى‌آيد كه غيرعلت را دو نوع ميتوان تفسير نمود:

(اول) آنكه اشتباه راجع به علت وجود خارجى شيى‌ء باشد يعنى در برهان لمى غيرعلت علت تصور شده باشد بتصور اينكه واسطه ثبوت آنرا واسطه اثبات قرار داده‌اند و حال آنكه علت حقيقى نباشد.

(دوم) ممكن است مقصود از علّت علّت ذهنى باشد زيرا در همه برهانها واسطه كه حدّ مكرر قياس است علت ذهنى براى ثبوت اكبر براى اصغر و علت تصديق به حكم و اثبات حمل است و در اينصورت غيردليل دليل آورده شده است.

بنا به تفسير اول اين قسم از مغالطه اختصاص به مورد برهان لمى‌

[1] ص 146