مطالب ششگانه- يا خواسته‌هاى علمى‌

(999) [1] هرچيزيكه متعلق فكر بشر است و ميخواهد به آن اطلاع حاصل نمايد و او را به انجام هرعملى وادار ميكند يكى از اين شش چيز است كه ذكر ميشود:

1- تصور مفهوم چيزى بوسيله عناوين ذهنى خارج از ذات‌

2- تصور تفصيلى يا اجمالى ذات و حقيقت اشياء

3- علم بوجود ذات چيزى‌

4- علم بوجود صفت چيزى‌

5- علم به علت وجود و وقوع چيزى‌

6- علم بعلت تصديق بوجود چيزى يا تصديق بوجود صفت آن.

(1000) اين امور را مطالب اصلى يا مطالب ششگانه ميگويند، و وقتى انسان بخواهد اينها را از ديگرى بپرسد به يكى از سه لفظ سئوال خواهد نمود كه عبارتند از: (ما هو) چيست آن، و (هل هو موجود) آيا هست (لم صار موجودا) چرا موجود شده است.

هريك از اين پرسش‌ها بر دو قسمند كه با اصول شش‌گانه مزبور منطبق ميگردند:

(1001) اول سئوال از چيست (ما) بر دو قسم است پرسش اسمى و پرسش از ذات.

(1002) پرسش اسمى جستجو از مفهوم و تصور عنوان ذهنى چيزى بطور اجمال است، مانند كسيكه هندسه نخوانده و اول بار كه لفظ مثلث متساوى الساقين بگوشش ميرسد مى‌پرسد مثل متساوى-

[1] شماره‌گذارى اشتباه است و چون در قسمت ترجمه شماره‌ها چاپ شده بود تغيير شماره در اينجا ممكن نيست.

منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه ؛ المتن ؛ ص630