نشده است زيرا اگر بوسيله سقراط و افلاطون كه واسطه‌اند حكم براى همه افراد انسان ثابت شده بود، حكم كلى از جزئى استخراج گرديده و استقراء مى‌بود لكن در اينجا حكم براى بعض غيرمعينى ثابت شده و آن بعض مساوى با خود سقراط و افلاطون و يا مبهم است و نسبت بين بعض با سقراط و افلاطون كلى و جزئى يا طبيعت و فرد نيست، بنابراين حكم براى بعض از جهت آنكه مصداق سقراط و افلاطون است ثابت شده و حكم محمول بموضوع سرايت داده شده است باينجهت قياس است و استقراء نيست.

(اشكال دوم) بسيارى اتفاق مى‌افتد كه در قياسها واسطه اخص از اصغر است بنابراين حكم اخص به اعم سرايت داده شده و استخراج حكم كلى از مصاديق است و بايستى استقراء باشد در صورتيكه قياس است.

مثال: هر انسان و پرنده‌اى جسم است، و هرانسان و پرنده‌اى متحرك است. نتيجه ميدهد، كه بعضى از جسمها متحركند جواب اين اشكال نيز مانند اشكال اول است و توضيحا ميگوئيم، كه اگر حركت براى همه اجسام ثابت شده باشد استخراج حكم كلى از مصاديق و استقراء است ليكن در اينجا حركت براى بعضى از اجسام از جهت اينكه انسان و پرنده بر آنها صدق ميكند ثابت شده است و بعض كلى نيست تا آنكه حكم جزئى بكلى سرايت داده شده باشد و حكم محمول از اينجهت في الجمله براى موضوع ثابت است كه هرگاه اين قضيه صادق باشد كه هرانسانى جسم است عكس آنهم البته صادق‌

منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه ؛ المتن ؛ ص569