استقراء و تمثيل قابل تبديل بقياس ميباشند و قياس نيز قابل تبديل به استقراء يا تمثيل است چنانكه خواهد آمد و تفاوتهاى آنها نيز بيان خواهد شد.

اختلاف مابين قياس و استقراء و تمثيل و مورد تشكيل هريك از آنها

(866) براى كسب مجهولات تصديقى بايستى از قضاياى معلومه‌اى استفاده كنيم كه با مجهول مناسبتى داشته باشند و بدون آنكه بين معلومات و مجهولات مناسبتى وجود داشته باشد كسب مجهول از معلوم محال و ممتنع است و اين حكم درباره نوع دليل كليت داشته و شامل هرسه قسم ميشود.

مناسبت بين قضاياى معلومه با مجهولات بوسيله چيزى است كه رابط بين آنها ميباشد و همان رابط علت وجود حكم در نتيجه ميباشد.

رابط از اينجهت بين معلوم و مجهول ايجاد مناسبت ميكند كه معلوم با مطلوبيكه فعلا مجهول است در موضوع يا محمول مشاركت دارد.

رابط هميشه از نتيجه خارج است ليكن نسبت بمقدّماتيكه معلومات قبلى هستند گاهى جزء داخل يعنى موضوع يا محمول آنها ميباشد و گاهى از آنها نيز خارج است.

هرگاه رابط را كه موجب مناسبت معلوم با مجهول است با موضوع مطلوب يعنى قضيه‌ايكه فعلا مجهول است مقايسه نمائيم سه حالت پيدا ميشود زيرا رابط يا اعم از موضوع مطلوب و يا اخص و يا مبائن‌