موجبه هردو جزئى و با معكوس مقدمه سالبه هردو سالبه ميباشند و در هيچيك از دو صورت منتج نخواهد بود.

(863) گاهيهم اتفاق مى‌افتد علاوه بر آنكه نتيجه از جهت كميت با مقدمه ديگر قياس اختلاف دارد عكس آن مقدمه را نتيجه ميدهد. مثال:

هرنويسنده‌اى انسان است. هرانسانى حيوان است. نتيجه ميدهد: هر نويسنده‌اى حيوان است. اين قياس را با معكوس نمودن كبرى بصورت قياس دور درمى‌آوريم عكس صغرى را نتيجه ميدهد چنانكه ميگوئيم: بعضى از حيوانها انسان هستند؛ و هرنويسنده‌اى حيوان است. نتيجه ميدهد: بعضى از انسانها نويسنده هستند اين قضيه معكوس صغراى اصل است مگر آنكه صغرى و كبرى را تغيير مكان بدهيم تا بشكل چهارم درآيد.

از آنچه گفته شد معلوم گرديد كه هيچگاه تشكيل قياس از نتيجه قياس ديگر با معكوس يكى از دو مقدمه، مقدمه ديگر را نتيجه نميدهد لكن ممكن است از جهت اينكه قياس جدلى ميباشد در آن مسامحه بكار رفته باشد.

(863/ 2) قياس دور معنى ديگريهم دارد كه از اقسام مغالطه و مصادره بمطلوب است و طى شماره‌ (1089) ذكر خواهد شد قياس دور آن است كه نتيجه را يكبار مقدمه قرار دهند و مطلوب را ثابت كنند و بار ديگر همان نتيجه حاصله را جزء قياس قرار داده و مقدمه را ثابت‌