(856) اين قياس براى اثبات نتايج شكل دوم و سوم بكار برده ميشود و چگونگى اجراء آن ضمن شماره‌هاى 661 و 712 با ذكر مثال بيان شد.

(857) مثال بكار بردن ضد مطلوب چنان است كه اگر مطلوب ما اين قضيه باشد كه هيچ انسانى سنگ نيست قياس مستقيم چنين تشكيل ميشود: هر انسانى حساس است، و هيچ سنگى حساس نيست. نتيجه ميدهد: هيچ انسانى سنگ نيست.

اين قياس را اگر بخواهيم تبديل بقياس عكس نمائيم ميتوانيم ضد نتيجه را بكار برده و بگوئيم: همه انسانها سنگ هستند، و هيچ سنگى حساس نيست. نتيجه ميدهد: هيچ انسانى حساس نيست، و اين قضيه ضد صغراى اصل است.

(858) قياس عكس در مجادله براى جلوگيرى از قياس طرف محاوره بكار ميرود.

قياس دور

(859) قياس دور قياسى است كه از تركيب نتيجه قياس با عكس يكى از دو مقدمه، مقدمه ديگر را نتيجه دهد باين ترتيب كه اگر نتيجه را با عكس كبرى ضميمه نمايند صغرى حاصل ميشود و اگر نتيجه را با عكس صغرى تركيب كنند كبرى را نتيجه ميدهد.