نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 557
(860)اين قياس در جائى تشكيل ميشود كه معكوس يكى از دو مقدمه از
جهت كميّت و كيفيّت صلاحيت آنرا داشته باشد كه در صورتى كه با نتيجه پيوسته گردد
بصورت يكى از اشكال چهارگانه درآمده و واجد شرايط آن شكل بوده باشد.
(861)اين قياس از
اينجهت قياس دور ناميده ميشود كه همچنان- كه نتيجه از مقدمات استنتاج ميگردد
مقدمات نيز بوسيله اين قياس از نتيجه حاصل ميشود و اين قياس نيز در جدل بكار
ميرود.
(862)اينها مطالبى
است كه مصنف كتاب ما و قطب الدين شيرازى در كتاب درة التاج و ديگران درباره اين
قياس ذكر كردهاند لكن بيان آنها در اينمورد بدون سهلانگارى نيست، زيرا تشكيل
قياس دور و تركيب نتيجه با عكس هريك از دو مقدمه عين مقدمه ديگر را در هيچ موردى
نتيجه نميدهد، بلكه نتيجه يا از جهت كميّت با مقدمه ديگر قياس اصل اختلاف دارد و
يا عكس مقدمه ديگر را نتيجه ميدهد و خود مقدمه را بهيچوجه نتيجه نميدهد زيرا نتيجه
در هرشكلى كه باشد يكى از چهار قسم قضاياى محصوره است و هريك از آنها باشد يا ابدا
منتج نميباشد و يا آنكه نتيجه با مقدمه قياس بدون اختلاف نميباشد و اختلاف آنها
بقرارى است كه شرح داده ميشود:
1- در صورتيكه نتيجه موجبه
كليه باشد با معكوس هريك از دو مقدمه بهر شكلى درآيد نتيجه جزئى خواهد بخشيد در
صورتيكه هردو مقدمه كلى هستند. مثال:
نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 557