نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 415
مصنف كتاب ما در تعليقات خود بر شرح حكمت الاشراق[1]اين مطالب را شرح داده و بطور نفى و
اثبات اشكال چهارگانه را از جهت حجيت طبقهبندى نموده است. و بطور خلاصه ميگويد:
شكل اول ضرورى الانتاج است- حجيت آن قابل اثبات و بيان نيست. ليكن ضرورت انتاج شكل
دوم و سوم بيّن صريح نبوده و با اندك تأمّل و تفكّرى پيش از آنكه بشكل اول بازگشت
داده شوند فطرت سالم به انتاج و قياس بودن آنها توجه پيدا ميكند.
ليكن انتاج شكل چهارم ضرورى غيربيّن است زيرا بهيچوجه بحجّيت و قياس
بودنش تفطن حاصل نميشود جز آنكه با دليل خارج و بوسيله بازگشت دادن آنرا بشكل اول
سنديتش ثابت گردد.
شكل چهارم
(585)ترتيب حدود در شكل چهارم برعكس شكل اول است.
زيرا حدّ مكرر اين شكل موضوع صغرى و محمول كبرى ميباشد و موضوع مطلوب
محمول صغرى و محمول مطلوب موضوع كبرى ميباشد.
(586)اين شكل چنانكه
معلوم شد از سنديت بسيار دور است زيرا ترتيب مقدمات اين شكل برخلاف نظم طبيعى
ميباشد و انتقال به نتيجه بسختى حاصل مىشود به اين جهت در آخر همه بشمار آمده
است.