شكل سوم‌

(581) شكل در صورتى سوم شمرده ميشود كه جزء مكرر يا اوسط موضوع هردو مقدمه‌اش بوده باشد.

(582) از اين جهت سوم است كه در كبرى با شكل اول شريك است يعنى همچنان‌كه اوسط موضوع كبراى اول است شكل سوم نيز همچنانست. و محمول كبرى عينا محمول نتيجه است.

(583) مشابهت در صغرى موجب ميشد كه شكل قبل از اين را دوم بشمارند و مشابهت در كبرى سبب ميشود كه اين شكل را سوم بنامند زيرا معلوم شد كه صغرى در شكل اول از كبرى شرافت بيشترى دارد.

(584) ذهن سالم به انتاج شكل دوم و سوم بخودى‌خود پى ميبرد و پيش از آنكه آنها را بشكل اول بازگردانند و حجيت آنها را بدليل ثابت نمايند. بقياس بودن آنها توجه حاصل ميشود. زيرا در شكل دوم وقتى ذهن به اتحاد چيزى با چيز ديگر و مغايرت دومى با امر سوم حكم ميكند قهرا توجه حاصل ميشود كه امر اول با سوم مغاير است.

و همچنين در شكل سوم كه در صغرى به اتحاد چيزى با چيز ديگر، و در كبرى به اتحاد اولى با همه افراد امر سوم يا عدم اتحاد حكم ميشود، ذهن بزودى آگاه ميگردد كه امر دوم با سوم متحد يا غيرمتحد است. اين تفطن در شكل دوم و سوم حاصل است و در شكل چهارم حاصل نمى‌گردد و به اين جهت چهارمرا طرح كرده‌اند.