كميت افراد موضوع در موجبه كليه‌

(480) قضيه موجبه چه كلى يا جزئى عكس آن جزئى ميباشد.

زيرا بيان شد كه كلى يا جزئى بودن قضيه تابع نسبت مابين موضوع و محمول است. و موجبه كليه در جائى تشكيل ميشود كه موضوع و محمول مساوى و يا موضوع اخص از محمول باشد و در صورت دوم كه موضوع اخص از محمول است هرگاه قضيه را عكس نموده و موضوع را بدل بمحمول كنيم نسبت مابين آنها نيز معكوس ميشود يعنى موضوع اعم از محمول خواهد گرديد و در اين صورت محمول فقط با بعضى از افراد موضوع متحد است و باين جهت قضيه كلى بدل بجزئى خواهد گرديد.

(481) اما در آنجائيكه موضوع و محمول با يكديگر مساوى باشند در اصل و عكس نسبت بيك حال است و در هردو جا قضيه كليه صادق است ليكن تشخيص اينكه موضوع و محمول مساوى يا محمول اعم از موضوع است از مفاد قضيه خارج است زيرا صدق موجبه كليه با مساوى بودن آنها ملازمه نداشته و بطور التزام دلالت بر صدق كلى عكس ندارد.

باين جهت قانون كلّى در موجبه آنست كه بگوئيم عكس لازم الصدق موجبه چه كلى يا جزئى باشد موجبه جزئيه است.

كميت افراد در عكس موجبه جزئيه‌

(482) معلوم شد كه عكس موجبه جزئيه نيز جزئيه است.

زيرا قضيه موجبه جزئيه در دو مورد تشكيل ميشود:

- 23-