(ثانيا) اعتبار و قطعيت آنها شخصى و فردى است و اطلاق و عموميت ندارد. بخلاف اوليات و فطريات كه استقلال عقلى داشته و قبل از هرگونه احساس و مشاهده‌اى براى هرفرد صحيح العقل و كاملى قطعى و مسلم‌اند ليكن اعتبار بقيه مخصوص بخود شخص ناظر و شاهد و تجربه‌كننده و شنونده است و ممكن است قضيه‌اى را يك نفر مشاهده يا تجربه نموده و يا تواتر حكمى براى او ثابت گرديده و براى ديگران ثابت نشده باشد.

(7/ 13) اوليات معلومات عمومى و اولى انسان هستند و اصل و اساس ساير علوم بشرى ميباشند و چنانكه قبلا گفته شد قسم ديگرى از مبادى علوم ثانوياتى هستند كه اصل و اساس علوم بعدى ميگردند و بقيه علوم اكتسابياتى هستند كه از مبادى اوليه بدست مى‌آيند.

(8) علم حدسى يا اشراقى‌

علم ضرورى و اكتسابى عموميت دارد و همه افراد بشر بحد كافى از آن بهرمند هستند و ميدان فعاليت ذهن همه مردم در حدود همين علوم است ليكن قسم ديگرى از علم هست كه بافراد كامل اختصاص دارد و هرچند مردم ديگر هم از آن بى‌بهره نيستند اما بهره آنها اندك است و موارد نادر و اتفاقى برايشان حاصل ميشود.

علم اشراقى كه حدس ناميده ميشود بافاضه اشراق قوه قدسيّه و پرتوى از عالم باطن است، شيخ ابو على سينا در نمط هشتم و نهم اشارات و صدر المتالّهين در آخر مرحله عاشره كتاب اسفار اين قوه را ثابت كرده‌اند و گفته‌اند قوه قدسيّه بالاترين مراتب استعداد و كمال‌