حاصل ميشوند و علم حدسى براى كسانى است كه داراى قوه عاقله باشند و باين جهت ميتوانيم بگوئيم حدس منطقى از حدس عرفانى جداست.

(7/ 6) حدس عرفانى مرتبه كامل عقل نظرى است و احساس در احكامش دخالتى ندارد، بخلاف حدس منطقى كه حكم را عقل با كمك احساس صادر ميكند و تفاوتهاى ديگرى بين اين دو حدس يافت ميشود كه در كتابى كه درباره معرفت نوشته‌ام بتفصيل بيان شده است.

اينكه قبلا از امام فخر رازى نقل كرديم كه حدس را با يك حركت توصيف نموده بحدس منطقى توجه داشته تفاوتى كه هست امام انتقال حدسى را بطور حركت بيان نموده و قطب الدين رازى دفعى شمرده و گفته است اين انتقال حركت نيست.

(7/ 7) (چهارم) مشاهدات: احكام قطعى و جزمى است كه حس خالص صادر ميكند.

اين احكام اگر بتوسط حس ظاهرى حاصل گردد «حسيات» ناميده ميشود. مثل حكم باينكه خورشيد تابنده است. و اگر بوسيله حس باطنى ادراك شده باشد «وجدانيات» نامدارد مثل علم باينكه ما خوف و غضب داريم يا گرسنه و تشنه‌ايم.

(7/ 8) (پنجم) مجربات: علم باين احكام بطريق تكرر مشاهده غيرسمعى حاصل ميشود مثل حكم باينكه هرفلزى در اثر حرارت منبسط ميشود و حس و عقل هردو حاكم هستند.

(7/ 9) (ششم) متواترات: علمى است كه از كثرت شهادت مردم‌