و از جمله نتايج غرور شيطانى و تسويلات نفسانى آن است كه اكثر
متكلّمان و ظاهرپرستان مىخواهند كه بدين عقل مزخرف و نقل محرّف حق را دريابند و
در اسماء و صفات الهى سخن گويند و سرّ معاد و حشر اجساد را از راه حواس دريابند و
بىمتابعت اهل رياضت و اصحاب قلوب احكام الهى را به نقل و قياس ثابت كنند.
ندانستهاند كه اين علوم جز به تصفيه باطن و رياضت بدن و ترك جاه و شهرت وصيت و
جمعيّت دنيا و تجريد از رسوم و عادات خلق ميسّر نمىشود، و بىپيروى اهل دل و
متابعت انبيا و اوليا عليهم السلام و اقتباس نور معرفت از مشكات ابواب خاتم نبوّت
و خاتم ولايت، عليهما و آلهما السلام، ذرّهاى نور يقين بر دل هيچ سالكى نمىتابد.
دير شد تا هيچ كس را از عزيزان نامده است
بىزوال مُلك صورت مُلك معنى در كنار
چه شرط سالك آن است كه از راه دل، نه تنها از راه زبان، طلب حق كند،
و از راه باطن پيروى قرآن و اهل بيت پيغمبر آخر الزمان صلوات اللّه عليهم اجمعين
نمايد، نه به مجرّد نقل و داستان و راه زبان. پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله
فرموده: إنّي تارك فيكم الثّقلين، ما إن تمسّكتم بهما لن تضلّوا بعدي أبدا،
أوّلهما كتاب اللّه حبل ممدود من السّماء إلى الأرض و عترتي أهل بيتى. [من در ميان
شما دو چيز گرانبها مىگذارم، اگر به آنها چنگ بزنيد پس از من هيچ گاه گمراه
نخواهيد شد، اوّل آنها كتاب خدا رشته پيوسته از آسمان به زمين است و عترت من،
خاندان من] (همان، 54).
(تهذيب اخلاق انسانى)
در ذكر اوصاف نفس انسانيّه و مجامع اخلاق و اختلاف آنها در ردائت و
شرف
از اخصّ خواصّ انسان تصوّر معانى كليّه مجرّده از مادّه است، و توصّل
به معرفت مجهولات تصوّرى و تصديقى از معلومات حاضره در نزد او. و اخصّ از آن اتصال
بعضى