(ايمان به آخرت و معرفت حقايق دينى)

اى عزيز، ايمان به بهشت و دوزخ و ركن عظيم است در دين، و كم كسى را اين اعتقاد حاصل است از روى برهان و يقين نه ظن و تقليد و تخمين. بيشتر دانايان و مجتهدان در اين مسأله مقلّدانند، و مثل ابو على سينا كه رئيس فلاسفه اسلامش مى‌دانند در اين مسأله به تقليد راضى شده و به كشف و برهان ندانسته، تا به ديگر ارباب بحث چه رسد. حقايق احوال آن نشأه را جز به نور متابعت سيّد انبياء، عليه و آله السّلام و الدّعاء، نمى‌توان دريافت، زيرا كه معرفت دنيا و آخرت و بهشت و دوزخ و معرفت ملائكه و جنّ و روح و كرّوبيّين و احوال معراج و معيّت حق تعالى با كلّ موجودات و همچنين سرّ معراج و طىّ سماوات و نظاير آنها از علوم مكاشفات است كه عقل ارباب فكر و اهل نظر از ادراك آن عاجز است، و لوح اين علوم جز در مكتب‌ وَ عَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْماً (كهف، 65) نوشته نمى‌شود، بعد از آنكه آئينه دل انسان به صيقل ايمان و طهارت از غشاوه تعلّق بدنيّات مصفّى گشته باشد و دست از نشأه صورى حيات مجازى شسته، (همان، 42).

(علم بطون قرآن و حديث)

آن علم عزيز شريف و آن معنى غامض لطيف كه از غايت شرافت و دقّت از ديگران مخفى بوده و هيچ يك از ايشان مسّ آن نمى‌كرده‌اند و به نزد چندين كس از صحابه و تابعين كفر مى‌نموده تا به تو و همراهانت چه رسد، مراد از آن كدام نوع علم بود. آيا مراد از آن خلافيّات فقه است يا علم معانى و بيان يا كلام يا لغت يا نحو و صرف يا طب و نجوم و فلسفه يا هندسه و اعداد يا هيأت و طبيعى؟ معلوم است كه هيچ يك از افراد اين علوم را آن مرتبه نيست، بلكه اين علم منحصر است در علم بطون قرآن و حديث، نه ظاهر آنچه فهم همه كس بدان مى‌رسد. علم قرآن چنان است كه حق تعالى فرموده كه‌ لا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ‌ (واقعه، 79)، علمى است كه مسّ آن نكنند بجز اهل طهارت و تقديس و اهل تجرّد و تنزيه، چه مراد از اين طهارت نه همين [تنها] شستن روى و ريش و پاك ساختن جامه و تن خويش است، بلكه مراد تطهير قلب است از لوث شهوت و غضب و تجريد وى از عقايد فاسده و نجاسات كفر و تشبيه و تجسيم و تعطيل و حلول و اتّحاد و انكار معاد و حشر ارواح و اجساد