معاد جسمانى معتقد شوند، به خصوص آن كه برخى از اين جماعت، بر امتناع معاد جسمانى و عود روح به ابدان برهان اقامه نموده‌اند. و اصولا بنابر طريقه اين اكابر و بر طبق آنچه در فلسفه خود تقرير نموده‌اند و اركان آن را استوار ساخته‌اند، عود ارواح بعد از رجوع به ملكوت وجود و گرديدن نفوس، عقل محض و ورود در سلك ملائكه مجرده، از محالات و امتناع آن از بديهيات است. و بايد دانست كه حشر اجساد به برخى از نفوس اختصاص ندارد و مطابق نصوص كتاب و سنت، معاد جسمانى براى كليه افراد بشر ثابت است. اين اعاظم وقتى مى‌توانند در معاد جسمانى مقلد باشند كه امكان آن، محرز و دليلى بر امتناع آن اقامه نشده باشد، لذا آنچه در اين باب گفته‌اند، به عقيده حقير براى فرار از تكفير و چه بسا براى حفظ جان خود، از آنچه كه برهان بر امتناع آن اقامه نموده‌اند به ظاهر عدول كرده‌اند و مع ذلك در زمان حيات و بعد از ممات، آنها را تكفير نموده‌اند.

و تحرير كثيرى از قواعد فلسفى و اظهار مبانى عقلى، موجب دربدرى ساليان متمادى و ابتلا به مصائب بيشمار بود [1].

[1]معاد جسمانى، يكى از امهات مباحث اعتقادى است. حكماى دوران اسلامى براى اين مسأله اهميت زيادى قائلند و فوق العاده آن را مهم دانسته‌اند. يكى از علل مهم شمردن معاد آن است كه هيچ شريعتى به اندازه شريعت محمدى- عليه آلاف التحية و الثناء- در معاد جسمانى پافشارى ندارد.

در قرآن، آيات زيادى به حشر اجساد و معاد نفوس و ابدان ناظر است. هيچ كتاب آسمانى مانند قرآن مجيد مورد توجه محققان حكما قرار نگرفته است. اهميت و عظمتى كه فلاسفه و حكماى اسلامى براى كتاب آسمانى خود قائلند و توجهى كه فلاسفه اسلامى نسبت به كتاب آسمانى خود- قرآن- دارند، با احترامى كه حكماى اقوام ديگر نسبت به كتب آسمانى خود قائلند قابل مقايسه نمى‌باشد. در مقام تعقل در آيات قرآن به خصوص آيات مربوط به معاد، انسان يك قسم خضوع و احترام قهرى و ذاتى در خود احساس مى‌نمايد. درك مطالب اين كتاب عظيم و فهم احاطه آن نسبت به مباحث عاليه فن ربوبى در عين سهولت بى‌نهايت غامض است.

آيات بينات وارد در معاد، چنان جامع الأطراف و حاوى عالى‌ترين تحقيقات و دقايق- از قبيل وجوه فرق بين عالم آخرت و عالم دنيا و تقسيم محشورين به اصناف مختلف و تعلق ثواب و عقاب به افعال‌