نام کتاب : شرح بر زاد المسافر نویسنده : آشتیانی، جلال الدين جلد : 1 صفحه : 427
و ظهور به صور معاليل امكانى، از لوازم امكانى منزه است. و در كلام
اهل بيت طهارت و ائمه اثنا عشر تصريحات و تلويحات و اشارات لطيف در اين قسمت موجود
است. و از بديهيات يا قريب به بديهيات است كه تباين از جمع جهات و تنافر از كافه
حيثيات بين دو موجود اصولا محال و بر فرض وقوع دو متباين منعزل از يكديگر بين اين
دو هيچ ارتباطى محقق نمىشود، تا چه رسد به عليت و معلوليت. بينونت عزلى، ناقض
معناى خلاقيت و منافى حديث عليت و معلوليت است.
بنابراين، وجود دانى در وجود عالى به وجودى جمعى احدى، موجود و محقق
است. و در شرع، از مرتبه اين تحقق، به عالم ذرّ تعبير شده است و ذرّ مطلق عالم
اعيان ثابته و مرتبه واحديت و مرتبه اخير ذرّ- كه ذرارى آدم اقرار به عبوديت و
وحدت حق نمودند و اين مرتبه، عالم ميثاق و عالم اقرار به «بلى» و به واسطه عدم تعين حقايق به وجود خاص و الدكاك
و اندماج آنها به وجودى جمعى علّى به صور نمل صغار- مورچه- تشبيه شدهاند- عالم
مثال و برزخ منفصل و مثال مطلق است.
بنابر آنچه بيان شد، وجود موجودات دانى در عالم عالى و اعلى، وجودى
تبعى و تطفلى است. حكيم سبزوارى روى اين تحقيق، يك اشتباه بزرگى نموده و
فرمودهاند حقايق عالم مثال و از جمله افراد مثالى انسان، در عالم برزخ منفصل به
وجود اصيل خود و به هستى خاص خويش تحقق ندارند، لذا فرد مثالى به حسب اين وجود،
داراى وجود تطفلى است و قاعده مشهور كه تكثر افراد نوع واحد، معلول ماده و لوازم
آن مىباشد، در وجود مثالى جارى نيست و «أنّتكثّر نوع واحد تكثرا هوية و وجودا بها (ماده)،
لا هوية و هذيّة فقط ...».
بعد از تشبيه وجود حقايق مفصله در وجودات عاليه و اقلام وجوديه، به
كلمات موجود در نقطه مداد رأس قلم الكاتب و اين كه هر وجود متنزل، مقام فرق و
تفصيل و فرقان كينونت عاليه در علت است و مقام علت، مقام جمع و مقام
نام کتاب : شرح بر زاد المسافر نویسنده : آشتیانی، جلال الدين جلد : 1 صفحه : 427