محال است. و اگر تمايز به بعض باشد، «تركيب در ذات» لازم آيد و هر «مركّب» محتاج است و هر محتاج، «ممكن» است. و اگر به خارج باشد، در تشخّص و هويّت، محتاج به خارج از ذات شوند و «واجب بالذّات» در هويّت غنى است. و مثل اينهاست در محاليّت، شقوق مختلفه كه در عينيّت و جزئيّت و خارجيّت مميّز، متفاوت باشند. پس [در نتيجه بايد گفت:] تعدّد واجب، بالذّات محال است.

دليلى ديگر آنكه: «واجب الوجود»، واجب الوجود من جميع الجهات است؛ وجودى است دارا و [1] «فقد» ندارد و مستجمع كلّ كمالات است. پس، اگر دو «واجب» باشد، اين، فاقد «وجود» آن، و آن، فاقد «وجود» اين خواهد بود. و هم چنين در كمالات. چه، گذشت كه كمالات وجود، عين «وجود» است و فاقد و محدود، داراى كلّ واجب الوجود من جميع الجهات نيست.

و امّا دليل بر آنكه «در خالقيّت و عليّت عالم، شريك ندارد»، آن است كه: عالم اجسام و جسمانيّات، يكى است كه اگر دو عالم باشد لاقل، پس، هر دو كروى باشند و تماس دو كره، به نقطه باشد و در ما بين آن دو كره، «خلاء» لازم آيد و «خلاء» محال است.

ديگر آنكه: اگر دو عالم باشد در عرض يكديگر، و متماثل باشند در سماوات و اسطقسات، لازم آيد در فلك و فلكى اينكه: نوع «منتشر الافراد» باشند و قسمت انفكاكيّه در آنها لازم آيد. چه، تكثّر نوع واحد جسمى، به «فصل» و «فك» است و «قسر الفصول» كه [در اين صورت‌] «فصل دائم» لازم آيد. چه، مكان طبيعى متعدّد نشود، و رجوع به مكان طبيعى در عناصر، مستلزم حركات ثقال به محيط و خرق افلاك و مانند اينهاست كه به حسب اوضاع برهان و حكمت محال است و بر فلك مطلق، قسر محال است، و اگر متباين باشند در طبايع و صور نوعيّه، لازم آيد متخالف باشند در حركات و كيفيات، [و] وراء اين حركات و اين كيفيّات، بايد حركات ديگر و كيفيّات ديگر باشد و نيست. بلكه اطلاق «فلك» و «نار» و «هوا» و نحوها بر «سماء» و عنصر آن عوالم متعدّده، بنابر عدم تماثل به مجرّد، اشتراك‌