نام کتاب : أسرار الحكم نویسنده : محقق سبزوارى جلد : 1 صفحه : 294
و به طريقه انشاء، اعداد
انشاء دو تا پيدا شده؛ يكى اصل و ديگرى حكايت، و پيش شيخ، يكى از عالم مثال است و
ادلّه اين مطالب و جرح و تعديل اينها، در كتب مبسوطه مذكور است و ما اختصار كرديم.
فصل در مدارك جزئيّه
باطنه است و آنها پنج است:
نيز بايد دانست كه:
اشياء [يا] صورند يا
معانى، و معانى، [يا] جزئىاند يا كلّى و كلّى، يا مفهومى است شامل، يا وجودى و
حقيقتى است محيط، و چون هر دو مجرّدند، يا مجرّدى است به تجرّد مجرّد- چون مفاهيم
كليّات عقليّه- و يا مجرّدى است بدون تجريد مجرّد، يعنى بالفطره، چون عقول مفارقه
و ذوات نفوس نطقيه قدسيّه. و مراد به «صورت»، مطلق محسوسات است، نه مبصر تنها. پس،
مدارك اينها شش است، زيرا كه مدرك معانى:
- يا مدرك معانى كليّه
است، و آن «عاقله» است در ما كه هر دو قسم؛ كلّى و مجرّد را، آن غافل است، چه هر
مجرّدى عاقل «خود» و «غير خود» است و خود، ذاتى [بوده] و حقيقتى است مجرّد و
مفاهيم معقوله را كه به تجريد مجرّد، مجرّدند نيز مدرك است،- و يا مدرك معانى
جزئيّه است، و آن «وهم» است،- يا حافظ معانى جزئيّه است، و آن «حافظه» است.
و امّا مدرك صور «حسّ
مشترك» است، و حافظ صور «خيال» است و متصرّف در معانى و صور به تركيب و تفصيل
«متصرّفه» است. و اين پنج را- كه «مدارك باطنه» گويند- به تغليب است كه مدرك از
اينها، دو تا است، باقى «حافظ» اند، يا «متصرّف». و كلام در مدارك جزئيه باطنه،
اقتضا كند عقد چند فصل بر سبيل اختصار:
فصل اول در «حسّ مشترك»:
كه آن را به يونانى
«بنطاسيا» گويند. ترجمه آن به عربى، «لوح النّفس» [باشد] و آن قوّتى است كه ادراك
كند محسوسات خمسه را، به توسّط حواسّ ظاهره، و گاه تشبيه كنند آن را به «وزير
ملك»، و حواس خمس ظاهر را، به جاسوسهائى كه اخبار نواحى را به وزير رسانند.
نام کتاب : أسرار الحكم نویسنده : محقق سبزوارى جلد : 1 صفحه : 294