لا عَهْدَ لَهُ» يعنى بعهد وفا نميكند. اهل لغت «وفا» را از معانى عهد شمرده‌اند.

بنظر من مراد از عهد معناى اوّلى آنست كه نگهدارى و مراعات شى‌ء باشد يعنى: ما در آنها نسبت بآيات خود مراعاتى نيافتيم كه بآيات ما اهميت بدهند و اعتنائى داشته باشند مثل‌ فَنَبَذُوهُ وَراءَ ظُهُورِهِمْ وَ اشْتَرَوْا بِهِ ثَمَناً قَلِيلًا آل عمران: 187. مسلّم است كه پس از يَطْبَعُ اللَّهُ عَلى‌ قُلُوبِ الْكافِرِينَ‌ ديگر در كافر اعتنائى بآيات خدا نخواهد بود. و خلاصه عهد در آيه فوق در جاى «عزم» است كه درباره آدم آمده: وَ لَقَدْ عَهِدْنا إِلى‌ آدَمَ مِنْ قَبْلُ فَنَسِيَ وَ لَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْماً طه: 115.

4- وَ أَوْفُوا بِعَهْدِ اللَّهِ إِذا عاهَدْتُمْ‌ ...

نحل: 91. در اينگونه آيات ظاهرا مراد از «عهد اللَّه» پيمان و سوگندى است كه شخص بر خود لازم ميكند و چون يكطرف پيمان و سوگند خداست لذا عهد اللَّه تعبير آمده. بهترين دليل مطلب ذيل آيه است كه فرموده: وَ لا تَنْقُضُوا الْأَيْمانَ بَعْدَ تَوْكِيدِها وَ قَدْ جَعَلْتُمُ اللَّهَ عَلَيْكُمْ كَفِيلًا ...

عهد ابراهيم عليه السلام‌

وَ إِذِ ابْتَلى‌ إِبْراهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي قالَ لا يَنالُ‌ عَهْدِي‌ الظَّالِمِينَ‌ بقره: 124.

مقصود از امامت در اين آيه چيست؟ مقصود از امامت بنظر من بقاء شريعت است و مقتدا بودن ابراهيم عليه السّلام از همين جهت ميباشد.

مثلا ميگوئيم: گاندى امام هند است يعنى مردم حتى پس از مرگ او طبق نقشه‌ها و رهبريهاى او عمل ميكنند راه او و مرام او در ميان مردم هند باقى است. و ميگوئيم بطلميوس امام هيئت نيست زيرا گفته‌هاى او بصورت افسانه در آمده و علم خلاف آنرا اثبات كرده است. اكنون ميرسيم بآيه:

1- مراد از ابتلاء بكلمات ظاهرا قربانى اسمعيل است كه درباره آن آمده‌ إِنَّ هذا لَهُوَ الْبَلاءُ الْمُبِينُ‌ صافات: 106. همچنين اسكان دادن‌