وَ كُفْراً وَ تَفْرِيقاً بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِرْصاداً لِمَنْ حارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنا إِلَّا الْحُسْنى‌ وَ اللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ. لا تَقُمْ فِيهِ أَبَداً لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوى‌ مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِيهِ فِيهِ رِجالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ» توبه:

107 و 108.

«قالَ أَ أَسْجُدُ لِمَنْ خَلَقْتَ طِيناً» اسراء: 61. سجده همان است كه درباره ملائكه گفته شد، يعنى آيا خضوع و تذلّل كنم بر آنكس كه از گل آفريدى؟! «لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَ لا لِلْقَمَرِ وَ اسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَهُنَّ ...» فصلت: 37.

باز ظاهرا مراد خضوع و تذلّل است نه سجده نماز و شايد هم سجده متعارف باشد و مؤيّد آن وجوب سجده متعارف است با خواندن و يا شنيدن اين آيه، «وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ يَسْجُدانِ‌» رحمن: 6. نجم بمعنى گياه و شجر درخت است آنها نيز بخدا خضوع و تذلل ميكنند. «وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لِي‌ ساجِدِينَ‌» يوسف:

4. در اين آيه نيز معناى لغوى منظور است.

[سجده موجودات‌]

آياتى داريم كه از سجده موجودات نسبت بخداوند حكايت ميكنند مثل‌ «وَ لِلَّهِ‌ يَسْجُدُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ كَرْهاً وَ ظِلالُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ» رعد: 15.

مراد از سجود خضوع و پيروى از قوانين طبيعى حق است كه همه بآن قوانين خاضع‌اند. بنظر الميزان سجده طوعى آنها در مقرراتى است كه موافق طبع آنها و سجود كرهى در ناملائمات است از قبيل مرگ. مرضها و فنا و غيره على هذا هر كه در آسمانها و زمين است خاضع اراده و مشيّت و مقرّرات خدائى است در بعضى‌ها با رغبت و در بعضى‌ها با اكراه حتى سايه‌هاى آنها در قبل از ظهر و بعد از ظهر و در حركت و تمايل خاضع خداوند است.