ايضا «وَ لِلَّهِ‌ يَسْجُدُ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ مِنْ دابَّةٍ وَ الْمَلائِكَةُ وَ هُمْ لا يَسْتَكْبِرُونَ» نحل: 49. آيه گذشته درباره عقلا است ولى اين آيه اعم از آنست مگر آنكه «من» در آيه اول بغير عقلا نيز شامل باشد بقرينه آنكه همه موجودات نسبت بخدا شاعر و عاقل‌اند.

ايضا «أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ‌ يَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْجِبالُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوَابُّ وَ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ وَ كَثِيرٌ حَقَّ عَلَيْهِ الْعَذابُ ...» حج: 18.

ناگفته نماند كلمه‌ «وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ» در صدر آيه شامل تمام مردم است با در نظر گرفتن آن روشن ميشود كه مراد از «وَ كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ» كه عطف بر «مَنْ فِي السَّماواتِ» است سجده بخصوصى است غير از سجده اوّلى و قهرا مراد از آن سجده تشريعى است يعنى همه آنانكه در آسمانها و زمين است و آفتاب و ماه و ستارگان و كوهها و درختان و جنبدگان، بخداوند خاضع‌اند و در اين ميان بسيارى از مردم از قوانين و تشريع خداوند نيز پيروى ميكنند و بر بسيارى از آنان كه اطاعت نميكنند عذاب خدا حتمى است (از الميزان).

ولى باز معلوم نيست كه مراد از سجده كثيرى از مردم سجده معروف نماز باشد و شايد مراد مطلق خضوع و اطاعت از فرامين خدا باشد.

[سجده‌هاى واجب قرآن‌]

سجده‌هاى واجب قرآن مجيد در چهار آيه است كه بمحض خواندن يا شنيدن يكى از آنها بلا فاصله واجب است بسجده افتاد چهار آيه فوق از اين قرارند:

1- «إِنَّما يُؤْمِنُ بِآياتِنَا الَّذِينَ إِذا ذُكِّرُوا بِها خَرُّوا سُجَّداً وَ سَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ هُمْ لا يَسْتَكْبِرُونَ» سجده:

15.

2- «وَ مِنْ آياتِهِ اللَّيْلُ وَ النَّهارُ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَ لا لِلْقَمَرِ وَ اسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَهُنَّ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ» فصلت: 37.

3- «فَاسْجُدُوا لِلَّهِ وَ اعْبُدُوا» نجم: 62.