يهود و نصارى هر دو است. و چون درباره علماء نصارى كلمه «قسّيسين» بكار رفته بنظر ميايد كه مراد از احبار علماء يهود باشد و اللّه العالم. صحاح آنرا احبار يهود گفته، قاموس و مجمع البيان مطلق عالم ذكر كرده‌اند.

حبس: باز داشت. ضدّ رها كردن (صحاح) وَ لَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلى‌ أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ لَيَقُولُنَّ ما يَحْبِسُهُ‌ هود: 8 اگر عذاب را از آنها تا مدّتى تأخير بياندازيم گويند چه علّت آنرا باز ميدارد.

تَحْبِسُونَهُما مِنْ بَعْدِ الصَّلاةِ ...

مائده: 106 آندو را بعد از نماز نگاه ميداريد. در قرآن بيشتر از اين دو صيغه نيست.

حبط: بطلان. «حَبِطَ عَمَلُهُ‌ حَبْطاً: بَطَلَ ثَوَابُهُ» (صحاح) «حَبِطَ العملُ‌ حَبْطاً ... فَسَدَ و هَدَرَ» (اقرب الموارد) راغب گويد اصل آن از حبط (بر وزن فرس) است و آن اين است كه چهار پا علف بسيار خورد تا شكمش باد كند (انتهى).

اى بسا كه اين كار سبب هلاكت آن شود قاموس نيز آنرا بطلان معنى كرده است.

خلاصه آنكه حبط عمل، بطلان و بى اثر شدن آن است، در بعضى آيات بجاى آن، بطلان بكار رفته است مثل‌ لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى‌ بقره: 264 و مثل‌ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَكُمْ‌ محمد: 33 در آيات ديگر از آن با غبار پراكنده و خاكستر بر باد رفته تعبير شده است مثل‌ وَ قَدِمْنا إِلى‌ ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً فرقان: 23 و مَثَلُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ أَعْمالُهُمْ كَرَمادٍ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّيحُ فِي يَوْمٍ عاصِفٍ لا يَقْدِرُونَ مِمَّا كَسَبُوا عَلى‌ شَيْ‌ءٍ ابراهيم: 18.

بهترين مثل را در توضيح حبط خود قرآن ميزند و آن اينكه: اگر مقدارى خاكستر را در روز طوفانى در مقابل باد قرار دهيم گر چه واقعا از بين نميرود و معدوم نميگردد ولى طورى پراكنده ميشود كه هرگز