وَ إِذا حَلَلْتُمْ‌ فَاصْطادُوا ...

مائده: 2 منظور از «حَلَلْتُمْ» خروج از احرام است يعنى چون از احرام خارج شديد پس صيد كنيد ديگر شكار بر شما حرام نيست.

وَ أَحَلَ‌ اللَّهُ الْبَيْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبا ... بقره: 275 احلال بمعنى حلال كردن و رفع ممنوعيّت است‌ وَ حَلائِلُ‌ أَبْنائِكُمُ الَّذِينَ مِنْ أَصْلابِكُمْ ... نساء: 23 منظور از حليله‌ها، زنان پسران صلبى است كه بر شخص حرام‌اند.

قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَكُمْ‌ تَحِلَّةَ أَيْمانِكُمْ ... تحريم: 2 تحلّه و تحليل هر دو مصدراند (مجمع) يعنى خدا باز كردن سوگندها را براى شما معيّن كرده است گويند مراد از آن كفّاره قسم است.

حلم: بكسر اوّل بردبارى.

ضبط نفس (مفردات) قاموس آنرا بردبارى و عقل گفته است. صحاح نيز آنرا بردبارى گفته. راغب گويد:

بعضى آنرا عقل گفته‌اند ولى معناى اصلى آن عقل نيست بلكه عقل از مسبّبات آن است يعنى عقل از بردبارى است.

مؤيّد قول راغب آيه‌ فَبَشَّرْناهُ بِغُلامٍ‌ حَلِيمٍ‌ صافات: 101 است اين آيه درباره اسمعيل است و چند آيه بعد از آن، داستان ذبح اسمعيل آمده كه به پدرش گفت‌ سَتَجِدُنِي إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ‌ و آنوقت معلوم شد كه اسمعيل واقعا حليم و بردبار است.

ايضا اگر حليم بمعنى عاقل باشد در آياتى نظير وَ اللَّهُ عَلِيمٌ‌ حَلِيمٌ‌ نساء: 12 بايد گفت معنى آن «و اللّه عليم عاقل» است حال آنكه عاقل از اسماء حسنى نيست و حتى در دعاى جوشن كبير هم نيامده است با آنكه شامل هزار اسم ميباشد.

ايضا در نهج البلاغه خطبه 14 هست:

«خَفَّتْ عُقُولُكُمْ وَ سَفِهَتْ‌ حُلُومُكُمْ‌».

از مقابله حلوم با عقول معلوم ميشود كه حلم غير از عقل است.

وَ إِذا بَلَغَ الْأَطْفالُ مِنْكُمُ‌