و شايد قضاوت و داورى روى كتاب باشد.

حكمة: با مراجعه باصل معنى كلمه ميتوان بدست آورد كه حكمت يك حالت و خصيصه درك و تشخيص است كه شخص بوسيله آن ميتواند حق و واقعيّت را درك كند و مانع از فساد شود و كار را متقن و محكم انجام دهد على هذا حكمت حالت نفسانى و صفت روحى است نه شى‌ء خارجى بلكه شى‌ء محكم خارجى از نتائج حكمت است راغب گويد: حكمت رسيدن بحق بواسطه علم و عقل است. در مجمع ذيل آيه 32 بقره گويد: حكمت آنست كه تو را بر امر حق كه باطلى در آن نيست واقف كند.

وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ ... بقره: 129 يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آياتِنا وَ يُزَكِّيكُمْ وَ يُعَلِّمُكُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ ... بقره: 151 يُؤْتِي‌ الْحِكْمَةَ مَنْ يَشاءُ وَ مَنْ يُؤْتَ‌ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْراً كَثِيراً ... بقره: 269 اين كلمه بيست بار در قرآن مجيد تكرار شده و در بيشتر موارد توأم با «كتاب» است و تعليم و انزال آن از جانب خداوند و از جانب پيامبران نسبت بمردم است.

مراد از كتاب در آن موارد احكام شريعت و كلمات دين و مراد از حكمت همان محكم كارى و تشخيص است. در بعضى از آيات بتكاليف نيز حكمت گفته شده است چنانكه در سوره اسراء بعد از شمردن عدّه‌اى از واجبات و محرّمات فرموده‌ ذلِكَ مِمَّا أَوْحى‌ إِلَيْكَ رَبُّكَ مِنَ‌ الْحِكْمَةِ ... اسراء: 39 شايد اين اطلاق بجهة آن باشد كه تكاليف سبب حكمت‌اند. همچنين است آيه‌ وَ اذْكُرْنَ ما يُتْلى‌ فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آياتِ اللَّهِ وَ الْحِكْمَةِ ... احزاب:

34 و شايد در آيه‌ وَ لَمَّا جاءَ عِيسى‌ بِالْبَيِّناتِ قالَ قَدْ جِئْتُكُمْ‌ بِالْحِكْمَةِ ... زخرف: 63 مراد تعليمات و احكام عيسى باشد و در آيه‌ وَ لَقَدْ آتَيْنا لُقْمانَ‌ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ‌ لقمان: 12 بشكر حكمت گفته شده بنا بر آنكه «ان» تفسيريّه است. و