قواعد فقه - محقق داماد‌، سيد مصطفى

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 4 صفحه : 261

‌
كرده‌اند: «و الحرز هو كل موضع لم يكن لغير المتصرف فيه الدخول فيه الا باذنه او يكون مقفلا ...؛ [1] حرز عبارت است از جايى كه غير شخص متصرف مجاز به ورود در آن نيست؛ مگر با اذن او يا جايى كه بر در آن قفل زده شده باشد.» شيخ (ره) در برخى از كتاب‌هايش اين نظريه را به فقها نسبت داده و فرموده است: «اصحاب ما بر اين نظرند.» [2] در برخى از آثارش بر آن ادعاى اجماع نموده است.
در واقع، تعريف نخست شيخ از حرز تعريفى حقوقى است؛ يعنى هر جايى كه شخصى در ورود به آن مأذون نباشد حرز است. در مقابل تعريف شيخ طوسى از حرز، تعريف مشهور فقها قرار دارد كه تعريف مادّى از حرز است و در ذيل عبارت شيخ آمده است. به اين تعبير كه حرز مكان قفل شده يا بسته شده و يا محل مدفون است.
1- 2. مستند نظريه مشهور
مستند نظريه مشهور روايات زير است:
الف) خبر سكونى از امام صادق (ع) كه فرمود: «لا يقطع الّا من نقب بيتا او كسر قفلا ...». [3] نقب يعنى سوراخ كردن و كسر به معناى شكستن است. بنابراين معنا، حرز چيزى است كه براى بيرون آوردن مال از آن، بايد قفلى را شكست يا نقب زد.
دقت فقهى در اين روايت نشان مى‌دهد كه قفل يا نقب خصوصيتى ندارد. از اين رو، حرز منحصر در نقب يا قفل نيست؛ بلكه هر چه كه مشابه آن باشد حرز است.
ب) روايت طلحة بن زيد از امام صادق (ع) كه از امير المؤمنين (ع) نقل كرده‌اند كه فرمود: «ليس على السارق قطع حتى يخرج بالسرقه من البيت ...»؛ [4] يعنى دست سارق قطع نمى‌شود مگر آنكه از منزل سرقت كرده باشد.
شاهد استدلال در اين روايت يكى لفظ «بالسرقه» است، يعنى «با دزديدن»؛ به تعبير ديگر، به طور خفيه منظور است. بنابراين اگر قفل يا غلقى نباشد، خروج بالسرقه صادق‌

[1] شيخ طوسى، النهايه، كتاب الحدود، ص 735.
[2] شيخ طوسى، المبسوط، ج 8، ص 22.
[3] همان.
[4] وسائل الشيعة، ج 18، ص 499، باب 8ازابواب حد سرقت، حديث 4.

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 4 صفحه : 261

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست