قواعد فقه - محقق داماد‌، سيد مصطفى

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 3 صفحه : 85

‌
مطلب دوم، آن كه آيا بيّنه كتبى از ادله اثبات دعوى محسوب است يا خير؟ در پاسخ سؤال فوق فقيهان امامى گفته‌اند چنانچه بيّنه كتبى، موجب علم و يا اطمينان شخص در مورد نزاع واقع گردد و براى دادرس علم و يا اطمينان حاصل شود كه محتويات نوشته كاملا صحيح است، بى‌ترديد به موجب علم و اطمينان شخصى خود مى‌تواند رأى صادر نمايد ولى در غير اين صورت، چنانچه بيّنه كتبى موجب علم و اطمينان نگردد حجت شرعيه محسوب نخواهد شد.
توضيح آن كه منظور از حجت شرعيه دليلى است كه حجّيت آن را شرع به خاطر افاده ظنّ نوعى اعلام داشته و آن را از ادله اثبات دعوى محسوب نموده است و در هر مورد اقامه گردد قاضى بايد به مقتضاى آن رأى صادر كند، اعم از آن كه براى وى شخصا علم و يا اطمينان حاصل گردد يا خير. و بيّنه كتبى از اين گونه دلايل شرعى حجت محسوب نشده است و لذا چنانچه به ضميمه قراين و احوال عرفيه براى محكمه علم به صحت صدور آن حاصل شد مطابق آن تصميم مى‌گيرد و در غير اين صورت مجوّزى براى استناد به آن ندارد.
2. نقد و بررسى
آنچه گفته شد فتواى مشهور فقهاى اماميه است ولى در حاشيه اين بحث مطالب زير به نظر مى‌رسد و بايد مورد بررسى قرار گيرد:
الف) همان طور كه قبلا گفته شد، مسلم است كه واژه بيّنه به معناى «دليل واضح» است اعم از دليل حسّى يا عقلى [1] و به هيچ وجه در وضع اوليّه واژه بيّنه مفهوم دو شاهد عادل اخذ نشده بلكه دو شاهد عادل يكى از مصاديق آن بوده است.
ب) در قرآن مجيد اين واژه 19 بار به صورت مفرد به كار رفته مثل آيه شريفه «أَ فَمَنْ كٰانَ عَلىٰ بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ»* [2] و يا آيه «حَتّٰى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ» [3] كه به مناسبت همين آيه اخير، يكى از سوره‌هاى قرآن به همين نام نهاده شده است و 22 بار به‌

[1] مفردات القرآن، راغب اصفهانى؛ ماده «بين».
[2] هود؛ 17.
[3] بينه؛ 1.

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 3 صفحه : 85

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست