responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى    جلد : 2  صفحه : 79

4 قاعدۀ نفى عسر و حرج
مفهوم عسر و حرج
حرج در لغت به معنى ضيق، تنگى، تنگنا، گناه و حرام است. گفته‌اند حرج در اصل به معنى اجتماع و انبوهى شى‌ء است، به گونه‌اى كه موجب حصول تصور ضيق و تنگى ميان آن اشيا شود [1] و نيز گفته شده است: «الحرج المكان الضّيق، الكثير الشجر، الاثم». [2]
برخى نيز حرج را به معنى تنگترين تنگنا و «اضيق الضّيق» دانسته‌اند. [3]
در قرآن نيز واژه حرج به معناى ضيق، تنگى، سختى و گناه به كار رفته است؛ چنان كه خداوند مى‌فرمايد: «... مٰا يُرِيدُ اللّٰهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَ لٰكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ ...» [4]؛ خداوند نمى‌خواهد شما را در تنگنا و سختى قرار دهد؛ لكن مى‌خواهد شما را مطهر كند. در جاى ديگرى از قرآن نيز آمده است: «فَمَنْ يُرِدِ اللّٰهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلٰامِ وَ مَنْ يُرِدْ أَنْ يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً ...» [5] و يا: «... مٰا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ ...» [6] كه حرج در هر دو آيه، به معنى تنگنا و سختى است.
برخى مفسران واژه حرج را به تنگى و ضيق معنى كرده و در بعضى موارد، كنايه از سختى و دشوارى دانسته و گفته‌اند: «اى من ضيق بان يكلّفكم ما لا طاقة لكم به و ما تعجزون عنه» [7]. عده‌اى از جمله ابن جرير، حاكم و ابن مردويه به استناد روايتى از عايشه‌
[1] المفردات فى غريب القرآن؛ ذيل واژه حرج؛ و صفى‌پور، عبدالرحيم بن عبد الكريم؛ منتهى الارب فى لغة العرب؛ ج 1، ص 234.
[2] قاموس المحيط؛ ذيل واژه حرج.
[3] طبرسى، فضل بن حسن؛ مجمع البيان؛ ج 3،ص 362.
[4] مائده، 6.
[5] انعام، 125.
[6] حج، 78.
[7] طريحى، فخر الدين؛ مجمع البحرين؛ ج 2،ص 288.
نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى    جلد : 2  صفحه : 79
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست