اگر چه كاروند نظرى حافظ با توجه به انديشه جارى در بيت فوق يكسره شفاف و تثبيت شده است. اما اندك تأملى بر نگرش پارادوكسيال شاعر در دو بيت شگفتناك ذيل، هر حافظ پژوهى را به تعمق بيشتر در لايه هاى پنهان مكتب رندى و تفسير بر همكنشهاى خاص حافظ فرا مى خواند:
{۰ زان مى عشق كزان پخته شود هر خامىگر چه ماه رمضان است بياور جامى ۰}
{۰ زان باده كه در ميكده عشق فروشندما را دو سه ساغر بده و گو رمضان باش ۰}
با وجودى كه به راحتى مى توان تمام نقل انديشگى ابيات فوق الذكر را بر دو محور «مى عشق» و «باده... ميكده عشق» مستقر كرد و با استناد به گفته سابق شاعر: ـ كه خورشيد ساغر را تا شب عيد رمضان در خفا دانسته است ـ هاشورى عرفانى بر آنها كشيد، اما دو كلمه «گرچه» در بيت اول و «گو» در بيت دوم همه داوريها را فرو مى ريزد و اين گمان را فراپيش مى كشد كه مگر نوشيدن باده عشق در ماه رمضان مشكل شرعى و عرفى دارد كه حافظ ما اين گونه با اگر و مگر و احتياط از آن سخن مى گويد:

روزه

روزه ركن ركين رمضان است و در بطن و متن و تن و جان ماه مبارك جاى گرفته است. حافظ به طور كلى ۵۰ بار به تصريح از روزه ياد كرده و مقدمش را به سان ميهمان عزيزى موهبتى دانسته و براى شدنش «رفتنش» انعامى پرداخته است: روزه {۰ هر چند كه مهمان عزيز است اى دلمقدمش موهبتى دان و شدنش انعامى ۰}
از سوى ديگر، عشق كه اصل اصيل انديشه حافظ را تشكيل مى دهد و در برخورد شاعر با ماه رمضان و روزه، حتى حج، نيز همان نقش هميشگى خود را ايفا مى كند و معيار سنجش پديده ها در شعر او قرار مى گيرد، بيشتر از خواجه شنيده ايم كه در زير گنبد كبود هيچ صدايى خوش تر از صداى عشق نيست و هر انسانى كه هنر