طبيب عرضه كنند تا در او نگرد و دستور خود سازد تا به علتّ بيمار راه يابد. چنان كه طبيب به نظر در آن [آب] كشف كند از حال بيمار، مفسر كشف كند از شأن آيت و قصّه و سبب نزول او». [1]
نيز در فرق بين تأويل و تفسير مى گويد:
فرق از ميان تفسير و تأويل، آن است كه تفسير علم سبب نزول آن آيت باشد و علم به مراد خداى تعالى، از لفظ تعالى آن نتوان كرد، الاّ از سماع و آثار... . [2]
بنابراين در نگاه ابوالفتوح، بين تفسير و اسباب نزول رابطه اى تنگاتنگ وجود دارد (از جهتى اسباب نزول مقدّمه براى تفسير است و از جهت ديگر و در بعدى، تفسير جنبه مقدّميت بر اسباب نزول دارد).

موارد كاربرد اسباب نزول

ابوالفتوح رازى اسباب نزول را در موارد متعدّدى به كار گرفته است كه مجموع آنها را مى توان به شرح ذيل خلاصه كرد:

۱. تبيين وقايع تاريخى

دكتر عسكر حقوقى در كتاب تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازى، در اين باره مى نويسد:
«در بيان شأن نزول آيات، شيخ به مسائل تاريخى و غزوات حضرت رسول اكرم صلى الله عليه و آله اشاره مى كند. معلوم است اين امر از نظر روشن شدن زمان پيامبر اسلام صلى الله عليه و آلهحائز اهميّت است... در تفسير آيه «اقرأ» الى قوله: «ما لَمْ يَعْلَمْ» و شأن نزول آيه: «قَدْ نَرى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ» (بقره ۲: ۱۲۹)، به تفسير ابوالفتوح به عنوان نمونه مراجعه شود». [3]
وقايع تاريخى كه در تفسير ابوالفتوح رازى در پرتو اسباب نزول بيان شده است،

[1] همان، ص ۲۳.

[2] همان، ص ۲۴.

[3] تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازى، عسكر حقوقى، دانشگاه تهران، ۱۳۴۶، ج ۱، ص ۱۳۴، ۱۳۶.