جايگاه تفسير ابوالفتوح در ادب پارسى

با اينكه ابوالفتوح رازى، خود عرب نژاد بوده، اين تفسير را به زبان فارسى متداول زمان خويش تدوين كرد. ميرزا ابوالحسن شعرانى درباره ادبيات فارسى مفسّر، چنين مى گويد:
«تفسير شيخ ابوالفتوح رازى رحمه الله از جهت فصاحت لفظ و لطف عبارت بر همه تفاسير فارسى شيعه رجحان دارد؛ با اينكه مؤلّف اصلاً از نژاد عرب است... . او در ادب زبان فارسى، از نظم و نثر تبحّر كامل داشت.
كتاب او از بزرگ ترين نمونه هاى نثر فصيح فارسى است و آن لطف تحرير و عذوبت بيان كه در آن است، در تفاسير ديگر نيست...». [1]
البتّه نبايد از نظر دور داشت كه برخى تعابير غير مطابق با قواعد فارسى، در عبارات فارسى ابوالفتوح ديده مى شود؛ مانند عبارت: «اولى تر، اسبابها و ...» كه در نثر وى زياد به چشم مى خورد؛ ابوالفتوح رازى در نقل سبب نزول آيه شريفه: «إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ» (بقره ۲: ۱۵۹) پس از ذكر سبب نزول مى گويد: «اگر حمل بر عموم شود، اولى تر باشد». [2]

اصطلاحات ويژه، در تفسير ابوالفتوح

ابوالفتوح در تفسير خود اصطلاحات ويژه اى را به كار برده است كه به برخى از آنها اشاره خواهيم داشت:
الف) جمع مخاطب را به صورت مفرد آورده است؛ مثلاً در ترجمه «وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ» ، مى گويد: «و شما مى دانى» و در ترجمه «وَإِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ» ، مى گويد: «اگر مى باشى در شك» و ....
ب) يكى از اصطلاحات خاص اين تفسير «انزله كردن» است، به جاى «نازل

[1] همان.

[2] همان، ج ۲، ص ۲۴.