از كوه ابوقبيس [1] آواز آمد كه يا ابراهيم! تو را به نزديك من وديعه اى هست بستان. ابراهيم عليه السلام بيامد و سنگ برگرفت بر وفق آن جايگاه بود، نه كم و نه بيش.بعضى ديگر مفسّران گفتند: خداى تعالى هفت فرشته بفرستاد تا ابراهيم عليه السلام را يارى دادند در بناى خانه. چون فارغ شدند، گفتند: «رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنّا» [2] و اين از جمله آن مواضع است كه قول در او حذف كردند. تقدير اين است: «يقولان ربَّنا» و آنكه محذوف كردند در جاى حال بود و تقدير چنين است كه: «اذْ يرفع ابراهيم القواعد من البيت» و اسماعيل قائلين، والتّقدير: يا ربَّنا، ولكن حرف ندا بيفگند؛ براى آنكه كلام بر او دليل كرد «تَقَبَّلْ مِنّا» ؛ از ما بپذير و ما را ثواب ارزانى دار، براى آنكه: «إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ» ؛ كه تو شنوا و دانايى، «سميع لاقوالنا عليمٌ بافعالنا» قول ما مى شنوى و فعل ما مى دانى؛ براى آنكه سميعى و بصيرى. (تفسير ابوالفتوح رازى، چاپ ۲، ج ۱، ص ۳۰۸ ـ ۳۲۲ و چاپ ۳، ج ۱، ص ۳۰۰ ـ ۳۱۴)

داستان اصحاب كهف و رقيم

«أَمْ حَسِبْتَ أَنَّ أَصْحابَ الْكَهْفِ وَ الرَّقِيمِ» (كهف ۱۸: ۹)؛ گفت: اى محمّد! تو مى پندارى كه قصّه اصحاب كهف [3] و اصحاب الرقيم [4] از آيات و عجايب ما

[1] ابوقبيس: نام كوهى مشرف به مكّه از جانب غربى. مقابل كوه قعيقعان و مكّه به ميان اين دو كوه باشد و نام آن را در جاهليّت «امين» گفتندى. چه گمان مى كردند به گاه طوفان عام، حجر الاسود را بدان جا امانت نهاده اند. و ابوالفرج جوزى گفته است اوّلين كوهى كه در زمين نهاده شد، ابوقبيس بود و امروز بدان جا مسجدى و آثار و خرابه هاى ابنيه ديده مى شود. (نقل به اختصار از لغتنامه دهخدا).

[2] قسمتى از آيه شريف ۱۲۷ سورة البقره: خداوند ما! فرا پذير از ما. (كشف الاسرار، ج ۱، ص ۳۵۵)

[3] اصحاب كهف: به معنى صاحبان غار و ايشان هفت تن بودند از دوستان حق كه از خوف دقيانوس نام، پادشاهى ستمگر، از شهر گريخته، در غارى پنهان شده بخفتند و سگى به محبّت ايشان همراه بود به حكم الهى بعد سيصد سال بيدار شده، باز بخفتند باز به قيامت خواهند برخاست. نام ايشان به اتّفاق اكثر مفسّران اين است: اوّل «يمليخا»، دوم «مكسلمينا»، سوم «كشفوطط»، چهارم «تبيونس»، پنجم «كشافطيونس»، ششم «ازرفطيونس»، هفتم «يوانس بوس»، و نام سگ ايشن «قطمير» بود. (مقتبس از فرهنگ آنندراج). براى اطلاع بيشتر ر.ك: لغتنامه دهخدا؛ اعلام قرآن، تأليف شادروان دكتر خزائلى.

[4] اصحاب رقيم: كلمه «رقيم» فقط يك بار و در همين آيه شريف در قرآن مجيد آمده است و شرح «اصحاب رقيم» در لغتنامه از همين متن تفسير ابوالفتوح نقل شده است، و در دائرة المعارف فارسى در ذيل اصحاب كهف خلاصه اى از همين مطالب آمده.