(۱۱)

تفسير ابوالفتوح رازى در هزار سال تفسير فارسى [1]

دكتر سيد حسن سادات ناصرى

منوچهر دانش پژوه

شيخ جمال الدين ابوالفتوح حسين بن على بن محمّد بن احمد بن حسين بن احمد خزاعى رازى، از علماى نامدار شيعه در علوم دينى در نيمه نخستين سده ششم هجرى است. وى در فقه و تفسير و حديث و كلام و ادب دستى قوى داشت و واعظ و مذكِّر بود و آشنا و متمايل به تصوّف و عرفان مى نمود و از اطلاعات تاريخى بى نصيب نبود.
نژادش، چنان كه خود اشاره مى كند، به نافع بن بديل ورقاء خزاعى از صحابه رسول اكرم صلى الله عليه و آله مى كشد. بديل و هفت فرزندش همگى از ياران پيغامبر صلى الله عليه و آله بوده اند و بعضى از ايشان از مخلصان اميرالمؤمنين حضرت علىّ بن ابى طالب عليه السلام؛ چنان كه عبداللّه و محمد عبدالرحمن پسران بديل در جنگ صفّين در ركاب حضرت امير عليه السلامبا معاويه به نبرد پرداخته اند.
نياكان ابوالفتوح ساليان فراوان در ايران مى زيسته اند و ايرانى شده. دسته اى از آنان در نيشابور و بيهق و گروهى در رى روزگار مى گذاشته اند. وى در تفسير خود مكرّر به اينكه زبانش فارسى بوده است، تصريح كرده، و گفته: فلان چيز را در زبان تازى چنان گويند و به زبان ما، يعنى زبان فارسى، چنين. (ر.ك: تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازى، دكتر عسكر حقوقى، ج ۱، ص ۲ ـ ۳)
ابوالفتوح استاد رشيدالدين ابوجعفر محمد بن على بن شهرآشوب مازندرانى

[1] زار سال تفسير فارسى، نشر البرز، تهران، ۱۳۶۹ش، ص ۴۰۱ ـ ۴۵۵.