از نظر درستى و صحت و حقانيت.

از آنچه در باره محكم و متشابه گفتيم معلوم شد كه يك انسان واقع بين و حقيقت‌جو براى فهم كلمات پروردگار، راهى جز اين ندارد كه همه آيات را در كنار هم بچيند و از آنها حقيقت را دريابد، و اگر در ظواهر پاره‌اى از آيات، در ابتداى نظر، ابهام و پيچيدگى بيابد، با توجه به آيات ديگر، آن ابهام و پيچيدگى را برطرف سازد و به كنه آن برسد.

در حقيقت،" آيات محكم" از يك نظر همچون شاهراههاى بزرگ و" آيات متشابه" همانند جاده‌هاى فرعى هستند، روشن است كه اگر انسان در جاده‌هاى فرعى، احيانا سرگردان شود، سعى مى‌كند خود را به نخستين شاهراه برساند و از آنجا مسير خود را اصلاح كرده و راه را پيدا كند.

تعبير از محكمات به" أُمُّ الْكِتابِ‌" نيز مؤيد همين حقيقت است، زيرا واژه" ام" در لغت به معنى اصل و اساس هر چيزى است و اگر" مادر" را" ام" مى‌گويند به خاطر اين است كه ريشه خانواده و پناهگاه فرزندان در حوادث و مشكلات مى‌باشد و به اين ترتيب، محكمات، اساس و ريشه و مادر آيات ديگر محسوب مى‌گردد.

با اينكه قرآن نور و روشنايى و سخن حق و آشكار است و براى هدايت عموم مردم آمده، چرا آيات متشابه دارد؟ چرا محتواى بعضى از آيات آن پيچيده است كه موجب سوء استفاده فتنه‌انگيزها شود؟

اين موضوع بسيار با اهميتى است كه شايان دقت است، بطور كلى ممكن است جهات ذيل، فلسفه وجود آيات متشابه در قرآن باشد:

الف) الفاظ و عباراتى كه در گفتگوهاى انسانها به كار مى‌رود تنها براى نيازمنديهاى روزمره به وجود آمده، و به همين دليل، به محض اينكه از دايره زندگى‌