" ذيل آيه 5 سوره حج" بحث كرده‌ايم).

در پايان آيه و بعد از ذكر حلقه‌هاى سه‌گانه توحيدى پيرامون خلقت انسان، و چهارپايان، و تطورات جنين، مى‌گويد:" اين است خداوند پروردگار شما كه حكومت در سراسر عالم هستى از آن اوست، هيچ معبودى جز او وجود ندارد، با اينحال چگونه از راه حق منحرف مى‌شويد"؟! (ذلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ لَهُ الْمُلْكُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَأَنَّى تُصْرَفُونَ‌).

گويى انسان را بعد از مشاهده اين آثار بزرگ توحيدى به مقام شهود ذات پروردگار رسانده، سپس به ذات مقدسش اشاره كرده، مى‌گويد:" اين است خداوند و معبود و پروردگار شما" و به راستى اگر چشم بينايى باشد او را در پشت اين آثار به خوبى تماشا مى‌كند، چشم سر آثار را مى‌بيند و چشم دل آفريننده آثار را!

تعبير به" ربكم" و همچنين" له الملك" در واقع دليلى است براى انحصار معبود در ذات پاك خدا كه در جمله" لا إِلهَ إِلَّا هُوَ" بيان شده است (دقت كنيد).

هنگامى كه خالق اوست، مالك و مربى نيز اوست، حاكميت در سراسر هستى نيز تنها براى اوست، پس غير او چه نقشى در اين عالم دارد كه شايسته عبوديت شود؟! اينجاست كه گويى به جمعى خواب و گروهى غافل از همه جا بيخبر فرياد مى‌زند" فَأَنَّى تُصْرَفُونَ‌" با اينحال چگونه شما اغفال شده‌ايد و از راه توحيد منحرف گشته‌ايد؟! [1]

[1] توجه داشته باشيد كه" انى" گاه به معنى" اين" (كجا) و گاه به معنى" كيف" (چگونه) مى‌آيد.