مى‌كرد. فى المثل مساله" تحريم ربا" يا" شرب خمر" در يك مرحله بيان نشد، بلكه به فرمان خدا در چندين مرحله صورت گرفت يعنى از مراحل سبكتر شروع شد تا به حكم نهايى و اصلى رسيد.

به هر حال تقيه معنى وسيعى دارد كه همان" پوشاندن واقعيتها براى پرهيز و اجتناب از به خطر افتادن هدفها است" و اين چيزى است كه در ميان همه عقلاى جهان وجود دارد و رهبران الهى هم براى رسيدن به هدفهاى مقدسشان در پاره‌اى از مراحل آن را انجام مى‌دهند، چنان كه در داستان حضرت" ابراهيم" ع قهرمان توحيد مى‌خوانيم كه او مقصدش را از ماندن در شهر در آن روز كه بت پرستان براى مراسم عيد به خارج شهر مى‌رفتند مكتوم داشت، تا از يك فرصت مناسب براى در هم كوبيدن بتها استفاده كند.

و نيز" مؤمن آل فرعون" براى اينكه بتواند در مواقع حساس به موسى ع كمك كند و او را از قتل نجات دهد ايمان خود را مكتوم مى‌داشت. و به همين جهت قرآن از او نه عظمت ياد كرده، به هر حال تنها تقيه خوفى است كه بر پيامبران مجاز نيست به انواع ديگر تقيه.

گر چه سخن در اين زمينه بسيار است اما با حديثى پر معنى و جامع از امام صادق ع اين بحث را پايان مى‌دهيم امام ع فرمود:

التقية ديني و دين آبائي، و لا دين لمن لا تقية له و التقية ترس اللَّه فى الأرض، لأن مؤمن آل فرعون لو أظهر الإسلام لقتل:

" تقيه آئين من و آئين پدران من است، كسى كه تقيه ندارد دين ندارد، تقيه سپر نيرومند پروردگار در زمين است، چرا كه اگر مؤمن آل فرعون ايمان خود را اظهار مى‌كرد مسلما كشته مى‌شد (و رسالت او در حفظ آئين موسى به هنگام خطر انجام نمى‌شد) [1] در باره تقيه بحث مشروحى در جلد يازدهم صفحه 423 (ذيل آيه 106 سوره‌

[1]" مجمع البيان" جلد 8 صفحه 521 ذيل آيه 28 سوره" مؤمن".