نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 13 صفحه : 502
أَهْلَكْناها أَنَّهُمْ لا يَرْجِعُونَ) [1] در
حقيقت آنها كسانى هستند كه بعد از مشاهده عذاب الهى، يا بعد از نابودى و رفتن به
جهان برزخ، پردههاى غرور و غفلت از برابر ديدگانشان كنار مىرود آرزو مىكنند اى
كاش براى جبران اينهمه خطاها بار ديگر به دنيا بازمىگشتند ولى قرآن با صراحت
مىگويد: بازگشت آنها به كلى حرام يعنى ممنوع است، و راهى براى جبران باقى نمانده
است.
اين شبيه همان است كه در آيه 99 سوره مؤمنون مىخوانيم: حَتَّى إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِّ
ارْجِعُونِ لَعَلِّي أَعْمَلُ صالِحاً فِيما تَرَكْتُ كَلَّا ...:
" اين وضع آنها ادامه مىيابد تا مرگشان فرا رسد، مىگويد پروردگارا مرا
به دنيا بازگردانيد تا اعمال صالحى را كه ترك گفتم انجام دهم، اما جز پاسخ منفى
چيزى نمىشنوند".
در تفسير اين آيه بيانات ديگرى نيز ذكر شده است كه در ذيل صفحه به بعضى از
آنها اشاره مىشود [2]
***
[1] مطابق اين تفسير،"
حرام" خبر براى مبتداى محذوف است، و جمله أَنَّهُمْ لا يَرْجِعُونَ دليل بر آن مىباشد، و در تقدير چنين بوده" حرام على اهل قرية اهلكناها
ان يرجعوا الى الدنيا انهم لا يرجعون".
[2] بعضى" حرام" را در
اينجا به معنى" واجب" گرفتهاند! گفتهاند در لغت عرب گاه به اين معنى
آمده است و كلمه" لا" زائده مىباشد، مفهوم آيه چنين مىشود كه بازگشت
آنها در آخرت واجب است.
بعضى ديگر گفتهاند حرام به همان معنى حرام است ولى" لا" زائده است يعنى
بازگشت آنها به اين جهان حرام مىباشد.
بعضى ديگر نيز آيه را به معنى عدم بازگشت به سوى خدا و توبه گرفتهاند (تفسير
مجمع البيان و فخر رازى ذيل آيه مورد بحث).
بعضى ديگر نيز گفتهاند كه آيه از قبيل نفى در نفى است و مىگويد محال است كه
آنها در قيامت بازگشت نكنند، يعنى بازگشت مىكنند (تفسير منهج الصادقين ذيل آيه
مورد بحث) ولى آنچه در متن آورديم از همه مناسبتر به نظر مىرسد.
نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 13 صفحه : 502