نكته‌ها:

1- مفسد فى الارض كيست؟

فساد كه نقطه مقابل صلاح است، به هر گونه تخريب و ويرانگرى گفته مى‌شود، و به گفته" راغب" در" مفردات"، الفساد خروج الشي‌ء عن الاعتدال قليلا كان او كثيرا، و يضاده الصلاح، و يستعمل ذلك فى النفس و البدن و الاشياء الخارجة عن الاستقامة:" فساد هر گونه خارج شدن اشياء از حالت اعتدال است، كم باشد يا زياد، و نقطه مقابل آن صلاح است و اين در جان و بدن و اشيايى كه از حد اعتدال خارج مى‌شوند، تصور مى‌شود".

بنا بر اين تمام نابسامانيهايى كه در كارها ايجاد مى‌گردد، و همه افراط و تفريطها در كل مسائل فردى و اجتماعى، مصداق فساد است" در قرآن مجيد نيز در بسيارى از موارد" فساد" و" صلاح" در برابر يكديگر قرار گرفته‌اند، در سوره شعراء آيه 152 مى‌خوانيم‌ الَّذِينَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ وَ لا يُصْلِحُونَ‌:" آنها كه در زمين فساد مى‌كنند و اصلاح نمى‌كنند".

در سوره بقره آيه 220 مى‌فرمايد: وَ اللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ‌:" خداوند مفسدان را از مصلحان مى‌شناسد".

و در سوره اعراف آيه 142 مى‌خوانيم: وَ أَصْلِحْ وَ لا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ‌:

" اصلاح كن و راه مفسدان را پيروى مكن".

در بعضى از موارد ايمان و عمل صالح را در برابر فساد قرار داده است، أَمْ نَجْعَلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ كَالْمُفْسِدِينَ فِي الْأَرْضِ‌:" آيا آنها را كه ايمان و عمل صالح بجا آوردند همانند مفسدان فى الارض قرار دهيم" (سوره ص آيه 27).

از سوى ديگر در بسيارى از آيات قرآن،" فساد" با كلمه" فى الارض"، همراه ذكر شده كه نشان مى‌دهد، نظر به جنبه‌هاى اجتماعى مساله است، اين‌