ابى سعيد خدرى و ديگران روايت شده كه تحريم فرار از جنگ كه در اين آيه آمده مخصوص به روز بدر است، و اين روايت را به اين طرق الدر المنثور نقل كرده است‌[1].

و چه بسا توجيه شده باشد به اينكه آيه شريفه در جنگ بدر نازل شده، و ظرف يومئذ در جمله‌(وَ مَنْ يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ) اشاره به روز بدر است، و ليكن خواننده فهميد كه سياق آيات شهادت مى‌دهد بر اينكه آيه شريفه بعد از روز بدر نازل شده، و منظور از ظرف يومئذ همان روز جنگ است نه روز بدر، علاوه بر اينكه اگر هم فرض كنيم آيه روز بدر نازل شده باشد خصوصيت سبب نزول در عموميت مدلول آيه هيچ اثرى نمى‌گذارد، هم چنان كه در ساير آياتى كه سبب نزول را با عموميت مدلول جمع كرده خاص بودن سبب عموميت مدلول را از بين نمى‌برد.

[عدم اختصاص نهى از فرار از جنگ به جنگ بدر و سخن صاحب المنار در اين باره‌]

صاحب المنار در تفسير خود گفته است: البته وقتى مى‌توان به دلالت قرينه حاليه اين آيه را مخصوص به خصوص جنگ بدر دانست كه بتوان بر خلاف بيشتر مفسرين گفت كه آيه شريفه قبل از درگرفتن جنگ نازل شده است، كه در اين صورت شواهد ديگرى هم دلالت بر خصوصيت مى‌كند، يكى اينكه جنگ بدر اولين جنگ در اسلام بود و اگر مسلمين در اين جنگ شكست مى‌خوردند، و با اينكه رسول خدا 6 در ميان ايشان بود پا به فرار مى‌گذاشتند معلوم است كه چه فتنه بزرگى رخ مى‌داد (و آن اين بود كه براى هميشه افراد مسلمان روحيه خود را از دست مى‌دادند)، دوم اينكه در اين جنگ ملائكه مسلمانها را تاييد نموده و استقامت مى‌دادند. سوم اينكه خداوند صراحتا وعده نصرت و القاء رعب در دلهاى دشمنان داده بود.

پس وقتى همه اين شواهد و خصائص را با قرينه حاليه‌اى كه در نهى است در نظر بگيريم ادعاى اينكه تحريم با وعيد شديدى كه در آيه است مختص به جنگ بدر است به نظر ادعايى صحيح و وجيه مى‌رسد، علاوه بر اينكه خداوند، صحابه رسول خدا 6 را در دو نوبت با مساله فرار و گريختن در جنگ امتحان كرد، يكى در روز احد و در آن باره فرموده:

(إِنَّ الَّذِينَ تَوَلَّوْا مِنْكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّيْطانُ بِبَعْضِ ما كَسَبُوا وَ لَقَدْ عَفَا اللَّهُ عَنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٌ)[2] و يكى هم در روز حنين كه در باره‌اش فرموده:

[1] الدر المنثور ج 3 ص 173

[2] آن كسانى كه از شما در روز برخورد دو گروه پشت كردند، تنها براى اين بود كه شيطان ايشان را به خاطر پاره‌اى از آنچه كرده بودند بلغزاند، و خداوند از ايشان درگذشت كه خداوند آمرزنده بردبار است.

سوره آل عمران آيه 155