و از جمله مفاسد شوم اين فتنه اين است كه امت اسلام حتى بعد از آنكه به اشتباهات و اعمال زشت خود تنبه پيدا كند نمى‌تواند از آن عذاب دردناكى كه اين فتنه به بار آورده خود را نجات دهد، آرى‌(كُلَّما أَرادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْها مِنْ غَمٍّ أُعِيدُوا فِيها وَ ذُوقُوا عَذابَ الْحَرِيقِ)[1].

يكى از مفسرين هم به اين معنا كه ما براى آيه كرديم تفطن يافته و گفته است كه آيه شريفه امت اسلام را به فتنه‌اى تهديد كرده كه وحدت كلمه‌شان را بر هم زده و دچار تفرقه و پراكندگيشان مى‌كند، و اگر از آن فتنه پرهيز نكنند دچار عذاب شديدى مى‌شوند، ولى اين مفسر زحمت زيادى به خود داده تا بلكه عذاب مزبور را به عذاب دنيوى توجيه نموده و اطلاق آيه را تقييد كند و ليكن (أَنَّى لَهُمُ التَّناوُشُ مِنْ مَكانٍ بَعِيدٍ-) كجا مى‌تواند با اين تمحلات و توجيهات دور، اطلاق آيه را مقيد سازد .

[معناى آيه شريفه:(وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْكُمْ خَاصَّةً) بنا بر قرائت مشهور و بنا بر قرائت لتصيبن ]

در اينجا به توضيح الفاظ آيه پرداخته و مى‌گوييم:

بنا بر قرائت زيد و قرائت اهل بيت (ع) كه آيه را و اتقوا فتنة لتصيبن الذين ظلموا منكم خاصة قرائت كرده‌اند لام در لتصيبن لام قسم و نون آن نون تاكيد ثقيله است، و تقدير آيه اين است كه: بپرهيزيد از فتنه‌اى كه قسم مى‌خورم كه خواهد رسيد به آن كسانى از شما كه ظلم كردند ، و كلمه خاصة حال از فتنه است، و معنايش اين است كه بپرهيزيد از فتنه‌اى كه رسيدنش مختص به آن كسانى از شما است كه ظلم كردند و خطاب آيه به عموم مردمى است كه ايمان آورده بودند.

البته خواننده محترم بايد در نظر بگيرد آن معنا و بيانى را كه ما در گذشته براى جمله‌(الَّذِينَ آمَنُوا) گذرانيده و گفتيم كه اين خطاب در آياتى كه در اول بعثت نازل شده اگر قرينه صارفه‌اى در كلام نباشد حمل بر تشريف مى‌شود (يعنى منظور آن احترام كردن مؤمنين و دلگرم ساختن ايشان است) و نيز بايد دانست كه فتنه‌هاى صدر اسلام همه منتهى به اصحاب بدر مى‌شود، بنا بر اين آيه شريفه تمامى مؤمنين را از فتنه‌اى كه بعضى از ايشان بپا مى‌كنند زنهار مى‌دهد، و اين نيست مگر براى اينكه آثار سوئش دامنگير همه مى‌شود.

و اما بنا بر قرائت مشهور كه آيه را:(وَ اتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْكُمْ خَاصَّةً) قرائت كرده‌اند، در باره كلمه لا گفته‌اند كه لاى ناهيه است، و نون مشدد نهى را تاكيد مى‌كند، و كلمه لا تصيبن جواب امر در اتقوا نيست، بلكه كلام، جارى مجراى‌

[1] هر گاه خواهند از دوزخ بدر آيند و از غم و اندوه آن نجات يابند باز فرشتگان عذاب، آنان را به دوزخ برگردانند و گويند باز بايد عذاب آتش سوزان را بچشيد. سوره حج آيه 22