او است بهتر و زودتر مى‌شناسد.

پس انسان قبل از اينكه قلب خود را و هر چيزى را كه با قلب مى‌شناسد بشناسد خداى تعالى را معبودى يكتا و بى شريك مى‌شناسد، پس او اگر در باره چيزى شك كند بارى در باره معبود واحدش كه پروردگار هر چيز است شك ننموده و در تشخيص مصداق حقيقى اين كلمه گمراه نمى‌شود.

[براى ترك اجابت دعوت پيامبر 6 هيچ عذرى مقبول نيست‌]

و با اين حال اگر داعى حق (رسول خدا) او را به سوى كلمه حق و دين توحيد كه مايه حيات او است دعوت كند بايد بى درنگ دعوت او را اجابت نمايد، و در ترك اجابت آن هيچ عذرى ندارد، و نمى‌تواند بگويد: من حقانيت دعوت را نمى‌دانستم، و يا امر بر من مشتبه شد، و من در ترديد افتادم، و يا در اقبال به سوى حق صريح گيج شدم، چون حق صريح همان خداى سبحان است كه هيچ پرده‌اى ميان او و بنده‌اش نيست، چون هر پرده و حجابى كه فرض شود خداى سبحان از آن پرده به انسان نزديك‌تر است، و هر وسوسه و حجابى كه فرض شود خداى سبحان از آن پرده به انسان نزديك‌تر است، و هر وسوسه و شبهه‌اى كه در دل خلجان كند باز خداى سبحان ميان آن و قلب آدمى حائل است، پس انسان هيچ راهى به نفهميدن و نشناختن خدا و شك در توحيد او ندارد.

علاوه، وقتى خدا ميان انسان و قلبش حايل باشد پس او از قلب انسان به انسان نزديك‌تر خواهد بود، هم چنان كه از خود انسان به قلبش نزديك‌تر است چون هر حايلى نزديك‌تر است به دو طرف خود از هر طرف به طرف ديگر، و وقتى خداى تعالى از خود انسان نزديك‌تر باشد به قلب او قهرا او به آنچه كه در قلب انسان است داناتر هم هست.

پس انسان ناگزير است از اينكه وقتى داعى حق او را به حق- كه مايه حياتش مى‌باشد- دعوت مى‌كند به زبان و قلب خود بپذيرد نه اينكه نفاق ورزيده در دل چيزى را كه با قبول زبانيش مخالف است پنهان بدارد، زيرا خداى تعالى از خود او به آنچه كه در دلش نهان كرده عالم‌تر است، و به زودى او بسوى خدا محشور شده و نفاق درونيش را به رخش مى‌كشد، هم چنان كه فرموده:(يَوْمَ هُمْ بارِزُونَ لا يَخْفى‌ عَلَى اللَّهِ مِنْهُمْ شَيْ‌ءٌ)[1] و نيز فرموده:(وَ لا يَكْتُمُونَ اللَّهَ حَدِيثاً)[2].

از اين هم كه بگذريم وقتى خداى سبحان ميان انسان و قلب او حايل باشد، و با در

[1] روزى كه ايشان آشكار مى‌شوند و از ايشان چيزى بر خدا پوشيده نيست. سوره مؤمن آيه 16

[2] و حديثى را از خدا پنهان نمى‌دارند. سوره نساء آيه 42