مسجدهاى خدا را تنها كسى تعمير مى‌كند كه به خدا و روز جزا ايمان داشته و نماز بپا دارد و زكات دهد، و جز از خدا نترسد، ايشانند كه اميد هست كه از راه يافتگان باشند (18).

چگونه آب دادن به حاجيان و تعمير مسجد الحرام را با رفتار كسى كه به خدا و روز جزا ايمان آورده و در راه خدا جهاد نموده برابر مى‌كنيد؟ و حال آنكه اين دو طائفه نزد خدا يكسان نيستند. و خداوند مردم ستمگر را هدايت نمى‌كند (19).

(آرى) كسانى كه ايمان آورده و (از وطن مالوف) مهاجرت نموده و در راه خدا با اموال و جانهاى خود مجاهدت نمودند نزد خدا از نظر درجه و منزلت بزرگ‌ترند، و ايشان، آرى تنها ايشانند رستگاران (20).

پروردگارشان به رحمتى از خود و رضوان و بهشتهايى بشارت مى‌دهد كه در آنست نعمتهايى دائم (21).

و وضع ايشان چنين است كه دائما در آن بهشتها جاودانند، (آرى) نزد خدا پاداشى است بزرگ (و وصف ناپذير) (22).

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، پدران و برادران خود را اگر كفر را بر ايمان ترجيح داده‌اند اولياء خود ندانيد، كسانى كه از شما با ايشان دوستى كنند خود ايشان هم ستمگرانند (23).

بگو اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و قوم و خويش شما و اموالى كه بدست آورده‌ايد و تجارتى كه از كساد آن مى‌هراسيد و مسكن‌هايى كه بدان علاقمنديد در نظر شما محبوب‌تر است از خدا و رسول او و جهاد در راه او، پس منتظر باشيد تا خدا فرمان خود را بياورد، و خدا مردم تبه‌كار را هدايت نمى‌كند (24).

بيان آيات‌

حاصل مضمون اين آيات اين است كه اعمال بندگان وقتى مرضى خداوند و نزد او جاودانه مى‌ماند كه از روى حقيقت ايمان به او و فرستاده‌اش و همچنين ايمان به روز جزا باشد، و گر نه حبط شده صاحبش را بسوى سعادت رهبرى نخواهد كرد، و معلوم است كه از لوازم ايمان حقيقى، انحصار دادن ولايت است به خدا و رسول او.

اتصال اين آيات به يكديگر روشن است، و اما اتصالش به ما قبل، البته خيلى روشن نيست، هر چند بعضى از مفسرين به خود زحمت داده‌اند كه چنين اتصالى برقرار سازند، و ليكن كارى صورت نداده‌اند.

(ما كانَ لِلْمُشْرِكِينَ أَنْ يَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ شاهِدِينَ عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ) كلمه يعمروا از عمارة است كه ضد خرابى است، وقتى گفته مى‌شود عمر الارض كه زمين را آباد كرده و در زمين بنائى بالا برده باشد، و عمر البيت وقتى گفته‌