نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 9 صفحه : 163
پائين آمد تا همان
قوا بر بيشتر از قواى روحى دو نفر كافر نمىچربيد يعنى قواى روحى مؤمنين متوسط
الحال به نسبت هشتاد در صد كاهش يافت، و بيست مؤمن در برابر دويست كافر كه در آيه
اولى اعتبار شده بود در آيه دومى مبدل شد به صد مؤمن در برابر دويست كافر. و صد
نفر در برابر هزار نفر آيه اولى در آيه دومى مبدل شد به هزار در برابر دو هزار.
بحث دقيق در
عواملى كه بر حسب احوال جارى در مجتمعات بشرى در نفوس انسانها صفات اخلاقى مختلفى
ايجاد مىكند نيز آدمى را به اين معنا راهنمايى مىنمايد، براى اينكه هر جامعه
خانوادگى و حزبى كه به منظور غرضى از اغراض زندگى مادى و يا دينى تشكيل مىيابد،
در اول تشكيل و ابتداى انعقاد به موانع و گرفتاريهايى كه از هر سو اساس آن را
تهديد به انهدام مىكند برمىخورد و در نتيجه قواى دفاعيش بيدار گشته و آماده
مىشود تا در راه رسيدن به هدفى كه به نظرش مشروع است پيكار كند، يعنى آن نفسانيات
كه انسان را وادار به تحذر از ناملايمات و بذل جان و مال در اين راه مىكند در وى
بيدار مىشود.
و همچنين به
پيكار خود ادامه داده و شب و روز جان و مال خود را در اين راه صرف مىكند، و باز
تجديد قوا نموده پيش مىرود تا آنجا كه براى خود تا اندازهاى استقلال در زندگى
فراهم سازد، و تا حدى محيط را مساعد نموده و جمعيتش فزونى يافته آسايش و آرامش
پيدا مىكند، و شروع مىكند به عياشى و استفاده از فوايد كوششهايش، در اين هنگام
است كه آن قواى روحى كه در همه اعضاء گسترده است و اعضاء را وادار بكوشش و عمل
مىكرده آرام گشته رو به سستى مىگذارد.
علاوه، جامعه
هر قدر هم افرادش اندك باشند در مساله ايمان و خصوصيات روحى و صفات پسنديده اخلاقى
خالى از اختلافات نيستند. بالآخره افرادش در اين باره اختلاف دارند كه يكى قوى است
و يكى ضعيف و قهرا هر چه افراد اجتماع بيشتر باشند افراد سست ايمان و بيماردلان و
منافقان نيز بيشتر مىشوند، و كفه ميزان اين طبقه سنگينتر و كفه افراد برجسته
سبكتر مىشود.
و در اين
مطلب فرقى ميان جمعيتهاى دينى و احزاب دنيوى نيست. آرى، سنت طبيعيى كه در نظام
انسانى جريان دارد بر همه اجتماعات يكسان جارى مىشود، تجربه قطعى نيز ثابت كرده
كه افرادى كه به خاطر غرض مهمى ائتلاف مىكنند هر قدر عدهشان كمتر باشد در مقابل
رقبا و مزاحمينشان قوىتر مىباشند و هر قدر گرفتارى و فتنههايشان بيشتر باشد
نشاطشان در كار و كوشش بيشتر و كار و كوشششان در اثر سريعتر و تيزتر است. بر عكس
هر چه افرادشان بيشتر و رقبا و موانع رسيدن به مقاصدشان كمتر باشد افرادش خمودتر و
خواب آلودتر و
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 9 صفحه : 163