نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 9 صفحه : 158
(وَ لا
يَزالُونَ مُخْتَلِفِينَ إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ وَ لِذلِكَ خَلَقَهُمْ)[1] و همچنين آياتى ديگر.
و نهايت چيزى
كه ممكن است در بسط الفت در افراد انسان و ارضاى دلهاى سرشار از خشم و دشمنى اثر
كند مال و يا جاه و يا ساير نعمتهاى دنيوى است كه چون محبوب انسان است ممكن است
با دادن آنها تا اندازهاى قانع و ساكتشان كرد، و ليكن اين گونه چيزها تنها در
موارد جزئى نافع و مؤثر است، و اما دشمنى و كينههاى عمومى را از دلهايشان
نمىزدايد، زيرا آتش غريزه زياده طلبى و بخل كه در دل تمامى افراد هست و در اثر
مشاهده پارهاى از مزاياى زندگى در دست ديگران شعلهور مىگردد به هيچ وجه با پول
و امثال آن خاموش نمىشود.
علاوه بر
اينكه پارهاى از مزايا هست كه قابل بسط بر همه افراد نيست بلكه انفرادى و مختص به
افراد انگشتشمارى است، مانند مزيت سلطنت و رياست عاليه و امثال آن. حتى جوامع
مترقى و امتهاى متمدن هم نتوانستهاند براى اين درد دوائى به دست آورند و خشم و
دشمنىهاى عمومى را ريشهكن كنند، و با اينكه در صدد بودهاند جز به اين مقدار
موفقيت حاصل نكردند كه از شدت آن جلوگيرى نموده پيكر اجتماع را تا اندازهاى از
شكنجه اين عذاب راحت كنند. و اما دشمنىهاى مربوط به موهبتهاى خصوصى از قبيل
رياست و ملك كما كان به شدت خود باقى است، و هم چنان با شرارههاى خود دلهايى را
مىسوزاند، و همواره عدهاى را به جان هم مىاندازد.
تازه اين
چارهجويىهايى كه مىكنند به جامعه خودشان اختصاص دارد و اما جامعههاى بيرون از
جامعهشان به حال آنان اعتنايى نمىشود و از منافع زندگى آنها تنها چيزهايى تامين
مىشود كه با منافع خود اين جامعهها موافقت داشته باشد هر چند از راه ديگر، اقسام
مختلف بلاء آنها را فرا گرفته باشد و روزگار با مشقتهاى گوناگون آنان را شكنجه
دهد.
[مبانى
تربيتى اسلام كه با توجيه مؤمنين به سوى حيات حقيقى و جاودان و تمتعات معنوى، بين
ايشان الفت و برادرى برقرار مىسازد]
در اين ميان
امت اسلام است كه خداوند بر او منت نهاده و صفت رذيله بخل را از دلهاى آنها زدوده
و ميان دلهاى آنها ايجاد الفت نمود.
آرى، اسلام
براى پديد آوردن چنين ملتى نخست مردم را به معارف الهى آشنا ساخت و آن معارف را در
ميان آنان منتشر نمود و گوشزد كرد كه زندگى انسانى يك زندگى جاويدان
[1] و همه اقوام و ملل پيوسته در اختلاف خواهند بود مگر آن كس كه
پروردگارت به او رحم كرده باشد و براى همين بيافريدشان. سوره هود آيه 119
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 9 صفحه : 158