نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 8 صفحه : 464
و به نظر اصحاب عزيمت
و دعوت، اسم اعظم داراى لفظى است كه به حسب طبع دلالت بر آن مىكند نه به حسب وضع
لغوى، چيزى كه هست تركيب حروف آن بحسب اختلاف حوايج و مطالب مختلف مىشود، و براى
بدست آوردن آن، طرق مخصوصى است كه نخست حروف آن، به آن طرق استخراج شده و سپس آن
را تركيب نموده و با آن دعا مىكنند، و تفصيل آن محتاج به مراجعه به آن فن است.
[توجيه و
تفسير رواياتى كه دلالت مىكنند بر اينكه اسم اعظم خدا اسم لفظى است]
و در بعضى
روايات وارده نيز مختصر اشعارى به اين معنا هست، مثل آن روايتى كه مىگويد:
بسم اللَّه الرحمن الرحيم نسبت به اسم اعظم نزديكتر است از سفيدى چشم به
سياهى آن، و آن روايتى كه مىگويد: اسم اعظم در آية الكرسى و اول
سوره آل عمران است، و نيز روايتى كه مىگويد: حروف اسم اعظم متفرق در
سوره حمد است، و امام آن حروف را مىشناسد و هر وقت بخواهد آن را تركيب نموده و با
آن دعا مىكند، و در نتيجه دعايش مستجاب مىشود.
و نيز روايتى
كه مىگويد: آصف بن برخيا وزير سليمان با حروفى از اسم اعظم كه پيشش بود دعا كرد و
توانست تخت بلقيس، ملكه سبا را در مدتى كمتر از چشم بر هم زدن نزد سليمان حاضر
سازد، و آن روايتى كه مىگويد اسم اعظم مركب از هفتاد و سه حرف است، و خداوند
هفتاد و دو حرف از اين حروف را در ميان انبيايش تقسيم نموده، و يكى را به خود در
علم غيب اختصاص داده است، و همچنين روايات ديگرى كه اشعار دارد بر اينكه اسم اعظم
مركب لفظى است.
و ليكن بحث
حقيقى از علت و معلول و خواص آن، همه اين سخنان را رفع مىكند، زيرا تاثير حقيقى
دائر مدار وجود اشياء و قوت و ضعف وجود آنها و سنخيت بين مؤثر و متاثر است، و صرف
اسم لفظى از نظر خصوص لفظ آن، چيزى جز مجموعهاى از صوتهاى شنيدنى نيست، و
شنيدنىها از كيفيات عرضيهاى هستند كه اگر از جهت معناى متصورش اعتبار شود، صورتى
است ذهنى كه فى نفسه هيچ اثرى در هيچ موجودى ندارند، و محال است كه يك صوتى كه ما
آن را از حنجره خود خارج مىكنيم، و يا صورت خياليى كه ما آن را در ذهن خود تصور
مىنماييم كارش بجايى برسد كه به وجود خود، وجود هر چيزى را مقهور سازد، و در آنچه
كه ما ميل داريم به دلخواه ما تصرف نموده آسمان را زمين و زمين را آسمان كند، دنيا
را آخرت و آخرت را دنيا كند، و ... و حال آنكه خود آن صوت معلول اراده ما است.
و اسماء
الهى- و مخصوصا اسم اعظم او- هر چند مؤثر در عالم بوده و اسباب و وسائطى براى نزول
فيض از ذات خداى تعالى در اين عالم مشهود بوده باشند، ليكن اين تاثيرشان بخاطر
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 8 صفحه : 464