[تفسير و شرح آيه شريفه:(تِلْكَ الْقُرى‌ نَقُصُّ عَلَيْكَ ...)]

(تِلْكَ الْقُرى‌ نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْبائِها ...) آيه‌(وَ ما أَرْسَلْنا فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَبِيٍّ) و يكى دو آيه بعد از آن، داستان سابق الذكر را خلاصه مى‌كند، و اين دومين بار است كه داستان مزبور خلاصه‌گيرى مى‌شود.

فرق بين تلخيص اول و اين تلخيص اين است كه تلخيص اول داستان را از نظر كارهايى كه خداوند در حق ايشان انجام داده بود، در اخذ به باساء و ضراء و تبديل سيئه به حسنه و اخذ ناگهانى و بدون اطلاع ايشان خلاصه‌گيرى مى‌كرد، و تلخيص دوم داستان را از نظر حالى كه خود ايشان در برابر دعوت الهى داشتند خلاصه‌گيرى نموده و مى‌فرمايد: پيغمبرانشان با معجزات و دلائل روشن آمدند، و ليكن ايشان ايمان نياوردند، و چون قبلا پيغمبران خود را تكذيب كرده بودند ديگر نمى‌توانستند ايمان بياورند، و اين همان مهر نهادن بر دل‌ها است.

(فَما كانُوا لِيُؤْمِنُوا بِما كَذَّبُوا مِنْ قَبْلُ)- از ظاهر آيه چنين بر مى‌آيد كه كلمه بما متعلق به جمله ليؤمنوا است، و بنا بر اينكه چنين باشد، حرف ما موصوله خواهد بود. جمله‌( فَما كانُوا لِيُؤْمِنُوا بِما كَذَّبُوا بِهِ مِنْ قَبْلُ‌) و هرگز ايمان نمى‌آوردند به چيزى كه قبلا تكذيبش كرده بودند [1] هم كه همين مضمون را افاده مى‌كند مؤيد موصوله بودن لفظ ما است. براى اينكه اين معنا در آيه مذكور روشن‌تر به چشم مى‌خورد، چون كه دارد:(بِما كَذَّبُوا بِهِ) و ضمير ها در به دليل روشنى است بر اينكه لفظ ما موصوله است، بنا بر اين برگشت معناى آيه به اين مى‌شود كه: ايشان تكذيب كردند آنچه را كه بار اول به آن دعوت شدند، و در بار دوم هم كه از راه نبوت دعوت شدند ايمان نياوردند.

و نيز ظاهر جمله‌(فَما كانُوا لِيُؤْمِنُوا) مؤيد آن است، براى اينكه اين سنخ تركيب و جمله‌بندى دلالت دارد بر اينكه ايشان قبلا هم آمادگى نداشتند، مثلا وقتى مى‌گوييم: ما كنت لآتى فلانا يا مى‌گوييم: ما كنت لا كرم فلانا و قد فعل كذا معنايش اين است كه من هرگز حاضر نيستم به ديدن فلانى بيايم، و نمى‌توانم خود را آماده و حاضر كنم كه از او احترام به عمل آورم با آن كارهايى كه كرد. در قرآن كريم هم كه مى‌فرمايد:(ما كانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلى‌ ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتَّى يَمِيزَ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ)[2] معنايش اين است كه خداوند حاضر نبوده و نيست كه مؤمنان را بر اين حال كه شمائيد بگذارد، تا آنكه پليد را از پاك جدا

[1] سوره يونس آيه 74

[2] سوره آل عمران آيه 179