نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 6 صفحه : 45
تورات بهيچ وجه رضا نمىداد و زير بار اين حرف كه
تورات به وسيله انجيل نسخ شود نمىرفت و يكى از اعتراضات و نقاط ضعفى را هم كه در
دين اسلام مىديدند و به رخ مسلمين مىكشيدند اين بود كه مىگفتند شما مسلمين پيرو
كتابى هستيد كه بعضى از آياتش بعض ديگر را نسخ مىكند، و نيز از همين جهت بداء
را هم براى خداى تعالى در امور تكوينى جايز نمىدانستند و آن را هم يكى ديگر از
نقاط ضعف اسلام و قرآن مىدانستند، چون از بعضى از آيات قرآن بداء
استفاده مىشود و ما شمهاى از بحث در مساله بداء را در ذيل آيه(ما نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِها نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْها أَوْ مِثْلِها)[1] در جلد اول اين
كتاب و در جاهاى ديگر آن گذرانديم، و بعيد نيست كه آيه شريفه مورد بحث در مقام
بيان همين عقيده يهود باشد. ليكن جوابى كه خداى تعالى از اين گفتار يهود داده با
اين احتمال نمىسازد چون در جوابشان مىفرمايد: (بَلْ يَداهُ
مَبْسُوطَتانِ) و از اين جواب استفاده مىشود كه يهود اين گفتار ناروا
را در باره روزى دادن خدا گفتهاند.
وجه دوم
اينكه بگوييم گويا داستان از اين قرار بوده كه ديدهاند مسلمين در فقر و تنگدستى و
دشوارى بسر مىبرند، لذا اين حرف را راجع به مؤمنين زدهاند و غرضشان از اين حرف
استهزا به خداى تعالى بوده و مىخواستهاند بگويند (العياذ باللَّه) خدا قادر نيست
بر اينكه فقر را از بين مؤمنين زايل كند و ايشان را بى نياز ساخته و از ذلت فقر
نجات دهد. اين وجه هم خالى از اشكال نيست، زيرا بودن اين كلمه كفرآميز يهود راجع به
فقر مؤمنين با اينكه اين آيه در سوره مائده است و اين سوره در روزگار وسعت و
رفاهيت مسلمين نازل شده سازگار نيست.
وجه سوم
اينكه كسى بگويد اين حرف را يهود براى اين زده كه آن روز خداوند ايشان را گرفتار
قحطى و خشك سالى كرده و در نتيجه نظام و شيرازه زندگى شان مختل و از هم گسيخته
بوده است و آنان از باب شكوه از اوضاع خود اين كلمات كفرآميز را مىزدهاند. و اين
وجه خيلى بعيد نيست و رواياتى هم كه متصدى بيان شان نزول آيات قرآنى است آن را
تاييد مىكند ليكن اشكالى كه دارد اينست كه سياق آيات با آن سازگار نيست. چه اين
آيات در مقام نقل كلماتى كه يهود در شكوه از اوضاع خود براى خود گفته نيست بلكه در
مقام اين هستند كه خردهگيرىهاى يهود را از مسلمين حكايت كنند.
وجه چهارم كه
از همه وجوه بنظر نزديكتر است، اينست كه گفته شود وقتى امثال و
[1] نسخ نمىكنيم هيچ آيهاى را و از يادش نمىبريم مگر اينكه
بهتر از آن و يا نظير آن را مىآوريم. سوره بقره آيه 106.
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 6 صفحه : 45